Elementet e se drejtes publike.

Elementet e se drejtes publike.
Kap 10

Koncepti i zbatimit te se drejtes
Shtetasit udhehiqen nga normat juridike.Organet shteterore udhehiqen gjithashtu nga normat juridike. Pra zbatimi i se drejtes eshte veprimi i se drejtes , realizimi i saj , urdherimeve, i rregullave qe cakton e drejta. Zbatimi i se drejtes eshte realizimi i plote i ligjeve dhe i akteve te tjera te pushtetit shteteror .Forma kryesore e zbatimit te saj eshte respektimi i perpikte i normave te se drejtes ne fuqi te shtetasve , prej organeve shteterore dhe prej te gjithe personave juridike.

Duke zgjidhur nje ceshtje civile gjykata konstaton marredheniet reciproke qe ekzistojne ne fakt midis paleve , percakton ne baze te nenit perkates te ligjit civil marredhenien juridike qe ekziston midis paleve dhe ne baze te nenint perkates e pranon ose refuzon padine. Zbatimi i se drejtes mbeshtet ne pranimin e ligjishmerise.Kjo do te thote se ne cdo rast duhet te zbatohet ajo norme e se drejtes qe parashikon rastin konkret dhe nuk mund te zbatohet nje norme tjeter e se drejtes qe nuk i referohet ketij rasti konkret m kjo norme duhet te zbatohet sipas permbajtjes dhe kuptimit te saj te sakte. Gjykata dhe organet e tjera shteterore nuk mund ti shmangen ligjit , ta ndrysojne ate apo ta interpretojn ne menyre arbitrare.

Veprimi i normes juridike ne hapesire dhe ne kohe: Normat juridike te nxjerra nga kuvedi , nga keshilli i ministrave kane fuqi ne tere teritorin e republikes , Normat juridike te nxjerra nga organet locale te pushtetit dhe te administrates kane fuqi ne territorin qe eshte ne juridiksionin e ketyre organeve .Problemi i veprimit ne kohe:
Ketu duhet caktuar para se gjithash castet e fillimit dhe te mbarimit te veprimit te ligjit ose te normes tjeter .Normat juridike fillojne te veprojne qe nga casti i hyrjes se tyre ne fuqi dhe vazhdojne te veprojne deri ne castin kur atyre u hiqet fuqia juridike sipas menyres se caktuar nga ligji.Ne baze te nenit 84, paragrafi 3, te kushtetutes , ligjet hyjne ne fuqi jo me pare se 15 dite pas shpalljes se tyre ne fletoren zyrtare. Aktet normative me afat dhe pa afat: Kur akti normative tregon afatin e veprimit te tij ai humbet fuqine me plotesimin e ketij afati. Kur eshte pa afat ai vazhdon te veproje deri sa te shfuqizohet . Shfuqizimi mund te behet ne menyre te shprehur me ane te nje akti normative te mevonshem, ose ne menyre te heshtur kur permbajtja e tij vjen ne kundershtim me nje akt normative te mevonshem . Ceshtja e fuqise paravepruese te ligjit ka te beje me marredhenie qe kane lindur para hyrjes ne fuqi te ligjit. Rregulli i pergjithshem eshte ky:Ligji nuk ka efekt paraveprues qe do te thote se ligji i ri do te zbatohet vetem per ato ngjarje qe kane ndodhur pas shpalljes se tij . Interpretimi i ligjit:
ka te beje me sqarimin e kuptimit , permbajtjes se ligjit ose i nje akti tjeter te pushtetit shteteror.
1) para se te beje interpretimin e ligjit , organi qe e zbaton normen juridike duhet te verifikoje ekzistencen e ligjit perkates dhe tekstin e tij original.
2) Pastaj eshte e domosdoshme te vertetohet nese ky ligj ne kete rast eshte ne fuqi dhe pikerisht p one ate formed he nese ai nuk eshte shfuqizuar.
3) Pasi konstatohet ekzistenca e ligjit dhe teksti i tij, eshte e nevojshme te verefikohet nese norma juridike qe ndodhet ne ate ligj eshte ne fuqi dhe nese ajo eshte e detyrueshme.4)kur zbatohet ndonje norme juridike , eshte e nevojshme te vertetohet nese kjo norme ka fuqi juridike efektive dhe nese eshte nxjerre prej organit te pushtetit , ne baze te ligjit , ka te drejte te nxjerre norm ate tilla.Llojet dhe menyrat e interpretimit te ligjit:Interpretimi legal eshte interpretimi qe behet prej organit kompetent te pushtetit shteteror dhe qe eshte i detyrueshem sa here qe ligji zbatohet ne rastet e parashikuara prej tij. Interpretimi gjygjesor eshte interpretimi i ligjit qe ben gjykata kur zgjidh ndonje ceshtje gjygjesore konkrete ne te cilen zbatohet ky ligj.
Interpretimi doktrinal eshte interpretimi i bazuar ne studimin shkencor te se drejtes ne fuqi. Ka rendesi shume te madhe per shpjegimin e sakte te kuptimit te permbajtjes se ligjit perpunimi shkencor i se drejtes. Metodat e interpretimit:
1) Gramatikor - qendron ne caktimin e permbajtjes se normes juridike duke analizuar shprehjen e fjaleve te saj ne ligj dhe duke analizuar vete parashtrimin e ligjit si dhe te shprehjeve te tij ne baze te rregullave gramatikore.
2) Interpretimi logjik qendron ne caktimin e permbajtjes se normes juridike , duke u nisur nga kuptimin i shprehjeve me te cilat eshte formuluar ne ligj norma perkatese, duke u nisur nga kuptimi i ligjit.
3) Interpretimi sistematik qendron ne sqarimin e kuptimit te normes juridike duke krahasuar me normat e tjera te se drejtes ne caktimin e lidhjes se kesaj norme me te tjerat si dhe ne caktimin e vendit te kesaj norme brenda sistemit te normave te deges perkatese te se drejtes.4) Interpretimi historik qendron ne sqarimin e kuptimit te normes juridike duke studiuar rrethanat ne lidhje me te cilat eshte pranuar norma. Sipas gjeresise se interpretimit kemi keto lloje:a) interpretimi literateral - eshte nje interpretim ku permbajtja e noremes juridike cakton pikerisht ate forme qe eshte shprehur drejtperdrejt ne tekstin e ligjit.b) interpretimi kufizues- ligji interpretohet ne nje kuptim me te ngushte sa del fjale per fjale nga teksti i tij . c) interpretimi zgjerues- ligji interpretohet ne nje kuptim me te gjere sa del fjale per fjale nga teksti i tij. Qellimi i interpretimit - te zbuloj permbajtjen efektive te ligjit dhe te beje qe ai te kuptohet me mire. Zbatimi i ligjit ne analogji :
eshte zbatimi i ligjit qe parashikon rastin me te ngjashem , kur mungon nje ligj qe te parashikoj drejtepedrejte rastin ne shqyrtim .Analogjia nuk lejohet kunder ligjit por vetem ne baze te ligjit dhe brenda kujfijve te ligjit. Me analogji te se drejtes kuptojme zgjidhjen e nje ceshtje sipas parimeve te pergjithshme qe jane baze e nje sistemi juridik. Analogji e ligjit- zgjedhja e nje ceshtje sipas atij ligji qe parashikon rastin me te ngjashem.

kap 11
Sistemi i se drejtes: eshte bashkimi i normave juridike ne grupe te vecanta , eshte dallimi dhe bashkimi i tyre ne nje teresi te vetme . Norma juridike eshte nje rregull sjellje per njerezi. Burimi i se drejtes eshte nje forme e shprehjes se ketij rregulli eshte nje menyre per ti dhene atij fuqi detyruese per te gjithe me anen e nje akti te posacem shteteror.
Parimet e ndertimit te sitemit te se drejtes:
1) te gjitha normat juridike qe jan ne fuqi ne nje shtet dhe qe jane te ndara ne grupe sipas karakterit te marredhenieve shpoqerore qe ato rregullojn
2) normat juridike te bashkuara ne nje grup sipas kriterit te permendur formojne nje dege te se drejtes.
3) sistemi i se drejtes qe formohet nga deget e se drejtes cakton lidhjen dhe kufirin midis ketyre degeve te se drejtes.

ELEMENTET E SE DREJTES POLITIKE.


*Cdo rregull I detyrueshem eshte nje norm juridike.

Shteti eshte nje veprim I ndergjgjshem I njerzve d.m.th njerzit qe te formojne nje jetes me te mire ne kominitwet , rregullojnemardheniet me njerzit te ketij komuniteti.

Keta njerez heqin dore nga disa te drejta dhe ja lene nje pakice e cila ne nje te neserme do te drejtoj.

Zvicra vendlindja e roussoit.

*sanksioni ------ eshte nje rregull ku sjteti I ve ersonave qe te parashtohen per te mos kryer nje veprim te caktuar.

Akti me I rendesishem ne nje shtet eshte kushtetuta
TRe elementet e shtetit 1.popullsia 2. teritori 3. pushteti


*ne sitemin demokratik organi me I rendesishem eshte parlamenti qe zgjidhet drejtperdrejt nga populli.

TEMA 1. Ndarja e se drejtes

Sikur thame e drejta ehste nje tersi rregullash te detyrueshme sjelljesh ku tersia e ketyre rregullave perben te drejten.

e drejta publike
2. e drejta private.


Nje ndarje te se drejtes e ka bere dhe juristi romak Julpiani kun e vitet 170 dero 228 e ndan te drejten sipas kriterit te zgjedhur nga ai , ku e drejta ndahet ne interesin qe ajo mbron.

*kur mbron te drejten publike ka te beje ,e shtetin
*ndersa kur mbron interesin privat ka te beje me te drejten private.
N.q.s individi demtohet net e drejten e tij si individ ateher kemi te bejem me te drejten private dhe kur ai demtohet si nje pjestar I shoqeris kemi te bejme me te drejten publike.




KONCEPTI I SE DREJTES PUBLIKE

1-Dallimi ndermjet te drejtes publike dhe private.


E gjithe e drejta ndahet ne dy grupe te medha normash juridike:
1.E drejta publike 2. e drejta private.

Ndarja e se drejtes net e drejt private dhe publike ehste bere per here te pare nga juristi romak Julpiani(170-228) ku e ka percaktuar ate si me posht: “e drejta publike eshte ajo qe ka te beje me gjendjen e shtetit romak;ndersa e drejta private edhte ajo e drejt qe ka te beje me interesat e peronave te vacant , sepse ekzistojne interesat publike dhe private.
Ulpiani e ndante te drejten publike dhe private , , sipas interesave qe mbrojne normat juridike:
“Net e drejten publike perfshiheshin normat qe mbronin interesat e shtetit”
“Net e drejten private perfshihenin normat qe mbronin interesat e personave private.”

NE te drejten publike bejen pjese dege te se drejtes te cilat sanksionojn mardheniet midis organeve te shteti dhe shtetasve te saj si dhe mardheniet midis organeve shteterore midis tyre.
NE te drejten private bejen pjese dege te cilat rregullojne mardheniet reciproke midis shtetasve.

Puhta-perfaqesue I shkolles te se drejtesi ndante te drejten publike dhe private sepias faktit se me cfare cilesie I gezon njeriu te drejtat:
-N.Q.S personi I gezon te drejten si nje person I vacant si individ ateher kjo ehste nje edrejt private.
-N.Q.S ai gezon te drejten si pjestar I shoqeris ai - kjo ehste nje e drejt publike.

SAvinji-nje tjter perfaqesue I kesja shkolle e ndante te drejten publike dhe private sipas qellimit te se drejtes:
-Ne te drejten publike teresia eshte qellimi ndersa personi I vacant ze nje pozite te dores se dyte.
-Ne te drejten private njeriu eshte qellimi ndersa teresia eshte mjeti.

Berling-nje jurist gjerman e ndante te drejten publike dhe private sipas vecorive te pjesmarresve te mardhenies juridike:
-Per berling e drejta publike perfshinte mardheniet midis shtetit dhe shtetasve
-Ndersa e drejta private perfshinte mardheniet juridike midis vet shtetasve.

Per ndarjen e se drejtes publike he asaj private ekziston edhe nje teori e cila eshte “Teoria formale” - e drejta ndahet ne publike dhe private jo sipas interesave te mbrojtura nga e drejta , por sipas metodes se mbrojtjes te se drejtave qe jane njohur nga norma juridike.
-N.Q.S e drejta mbrohet pje organeve te pushtetit shteteror me vet inciativen e tyre d.m.th mbrohet zyrtarisht atehere kjo ehste nje e drejt publike.
-N.Q.S e drejta mbrohet me inciativen e nje personi qe ka pasur nga shkelja e se drejtes , duke ngritur padi per rivendosjen e se drejtes por qe edhe mund te most e ngrej padi , kjo ehste nje e drejt private.

“TEoria formale” ndryshe eshte quajtur “teoria e inciatives se mbrojtjes” dhe eshte formluar nga juristi gjerman RUDOLF Ihering.


2- Perkufizimi dhe permbajtja e se drejtes publike.


E drejta publike--- eshte teresia e normave juridike qe kane te bejen me statusin e shteti dhe te qeveritareve si dhe norma qe rregullojne mardheniet ndermjet qeveritarve dhe shtetasve.

E drejta publike ne thelb lidhet me konceptin e shtetit , nga kjo kemi tiparet karakteristike te normave te se drejtes publike:
- Jane norma te pergjithshme te zbatohen per kategori te caktuar shtetasish , dhe u drejtohen nje nr. Te caktuar njerzish dhe formulohen ne baze te nje sistemi public.
-Jane norma me nje force detyruese ndaj shtetasve ku duhet te zbatohen patjeter , ndryshe nga normat e se drejtes private ku jane norma lejuese.

Normat e se dreetes publike ndahen ne disa kategori:

E drejta kushtetuese ---eshte tersia e normave qe percaktojne parimet thmelore te organizimit politik te shoqeris dhe te shtetit
E drejta administrative ---perbehet nga norma specifike qe rregullojne vaprimtarin administrative.
E drejta financiare ----eshte tersia qe rregullon vaprimtarine financiare te shteit dhe te etneve te tjtra publike dhe qe kane te bejen njekohesisht edhe me administrimin e fondeve publike.
E drejta penale dhe e drejta proceduriale penale ---E drejta penale eshte teresia e normave juridike qe percaktojne veprat penale , e denimeve dhe parimeve te marrjes ne pergjejgesi penale te personave qe I kryejn ato.Ndersa e drejta proceduliale penale eshte teresia e rregullave qe parashikojn erregullat dhe procedurat e hetimit dhe gjykimit te ceshtjeve penale.
E drejta e punes --- qe ka nje karakter te perzier public dhe privat.Kjo perzierje buron nga vet shteti qe nxjerr ligjet per mbrojtjen e interesave te punojseve , ndersa nga nje ane nga rregullat e vendosura ndermjet punojseve dhe pune dhenesve ne baze te kontratave , si kolektive ashtu edhe individuale.


Si lindi e drejta dhe shteti?
Cila qe origjina e tyre?


Me lindjen e njeriut filluan te lindin edhe nje nr. Rregullash kryesisht me karakter moral te cilat bene te mundur rregullimin fillestar te organizimit shoqeror dhe shteteror te shoqerise njerzore.Duke filluar nga kjo periudh u shfaqen disa persona te cilet kishin nje autoritet me te madhe se te tjtert dhe kjo terhoqi vemendjen e nje ser autoresh te cilet jane marr me organizimin shteteror , lindjen dhe origjinene e shteit dhe te se drjtes.

Ne pergjithsi autoret ndahen ne dy grupe:


*Nje pjese etyre mendoje se shoqeria njerzore per gjat gjithe histories se saj ehste e karakterizuar nga prania e nje organizimi shteteror.Dhe pikerisht keta autor mendojne se rregullat e moralit qe rregulluan shoerin njerzore ne fazat e saj fillestare nuk ishin gje tjeter vecse fillesat fillestare te se drejtes. Dhe nga ana tjeter njerzit me autoritet nuk perfaqesonin gje tjter vecse fillesat e nje shteti.

*NJe grup tjter te ketyre autorve jane te mendimit se shteti dhe e drejta kane qene karakteristik e periudhave te me vonshme te zhvillimit te shoqerise njerzore , dhe pikerisht ata mendojne se ne kohen me te gjate te zhvillimit te kesaj shoqerie nuk ka pasur as shtet dhe as te drejt.

NJe pikpytje qe shqeteson kete grup autoresh eshte dhe raporti midis shtetit dhe se dtrejtes ku neprmjet kesaj keta autor duan te kuptojne se kush ka lindur me pare nga keto te dyja?.

NJe pjese emire e autorve mendojne se me pare ka lindru e drejta pa ditur shpjegimin se cili autoritet do te bente te mundur detyrueshmerin e rregullave.
Ajo qe duhet te pranojme eshte se dy jane drejtimet qe doktirina ka dhen si shpjegim:
shteti dhe edrejta ka ekzistur per gjate gjithe histories se njerzimit pamvarsisht nga forma dhe menyra e organizimit , por per keta autor ky problem nuk ja vlen as te ngrihet.
Nga ana tjter ekzistojne nje grup tjter autoresh te cilet e shikojne ne menyre te ndryshme ceshtjen e origjines dhe te lindjes se shtetit dhe te drejtes.pikerisht eshte ky grup autoresh qe kane arritur te krijojne rryma teorike te cilat ndahen duke u nisur nga gjykimi qe japin per kete problem.

TEORIA TEOLOGJIKE

Autor kryesor I kesja teorie ishte francezi BOSUE ai lindi ne franc ne vitin 1627 dhe ishte I biri I nje keshilltari ne parlamentin francez.Ai studioi prane jezuitve dhe evcanta e tij ishte se ai filloi te kishte nje rol te madhe sin e zhvillimin e doctrines fetare ashtu ehde ne zhvillimin e doctrines publike.NJE teolog , orato , filozof per gjate gjithe jetes se tij ai mbahej si nje polemist I pashtereshme dhe ne nje momet te caktuar te jetes se tij ai behet nje shef I kishes franceze por edhe nje inspirues kryesor I teologjis seqeverisjes nen mbreterin e luigjit 14-te.Ai vdiq ne 12 prill 1704.
Veprat kryesore te tij jane:
“Fillimi mbi historin universale” , “Traktat mbi njohjen e zotit dhe vetvetes” , “Historia e ndryshimit te kishave protestante”.
Midis shek.16-te dhe 18-te fillon te zhvillohet teoria e monarkis te se drejtes hyjnore , ku mbreti legjislator gezon nje pushtet te lidhur drejt per se drejti te lidhur me zotin dhe kjo filozofi politike I jep mbretit nje pavarsi reale nga kasha.Mbreti konsiderohej si I shenjt dhe skush nuk arrin te prek mbretin e tij ku kjo bazohej ne ligjin e shenjt , rspektimi I te cilit mbreti ka per detyre.
Bosue--- ishte nje nga themeluesit e tradites galikane ku sipas te cilit pavarsia dhe autonomia e kishes se frances kerkonin qe mbreti qe kishte nje pushtet absolute ne mbreterin e tij , pa I dhen llogari papatit te romes.Sipas kesaj teori e autoritete mbreterore ngrihen bi bazen e te vertetes se madhe absolute.
Sipas Bosues----pusahteti mbreteror eshte nje pushtet I dhuruar nga zotiMeshirimi I hyjnores dhe vullneti I mbretit ishin te pa prekshme duke I indetifikuar interesin personal te mbretit me ate shteterore.
Kur mbreti vepronte thjesht per interesat e tij ateher veprimi I tij konsiderohej sin e te mire te shtetit
Sipas Bosues --- mbreti dallohej nga tirani pasi net e gjithe veprimtarin e tij sigurisht duke respektuar ligjin e shenjt ai synonte te bente te miren simap mesimeve te krishtit.

TEORIA PATRiAkALE

Kjo teori synonte te zgjidhte problemin elindjes se shtetit.
Autoret kruesor te kesaj teorie eshte aristoteli por sigurisht rrenjet e saj I ka edhe me hershem duke filluar qe nga Sokrati dhe Platoni.
Jeta e Platonit eshte pak e njohur si shume filozof te tjere te antikitetit po kur flitete per jeten e tij eshte shume veshtire te kuptohet mdis asaj qe konsiderohet e ardhur nga historia nga legjenda apo thjesht nga mitologjia.
Platoni lindi ne vitin 427 para jezuit.Ai e zhvilloi vepren etij pikerisht ne momentin edekadences se athines.Ai ishte nje deshmitar I humbjes se qyteti te tij e cila pati si pasoje edhe renien e demokarcis athinjote.Ai jetoi ne periudhen e trazicionit te greqis klasike dhe te helenizmit.Platoni vinte nga nje familje fisnike qe I siguronte atij nje karier politike , rrethi I tij I jep mundesi platonit te kishte nje formim intelektual shume planesh dhe solid.
-Dy jane ngjarjet kryesore qe e detyruan platonin te trehiqej nga jeta e tij politike:
1. Deshtimi I qeverisa se te 30-teve.Ku ishin implikuar familjar te tij por mbi te gjitha njohja e tij me sokratin ku ishte dhe nxenes I tij per 8 vjet.KJo periudh ndikoi ne formimin etij filozofik.
NE 399 p.jezuit , sokrati vdes pas nje procesi gjyqesor ku akuzohet per tradheti ndaj frymes olimpike , dhe nxitjes te te rinjve per t ju larguar tradites..
Filozofi nuk ishte kuptuar nga qytetaret dhe ishte ky kmoment ku platoni kuptoi se filozofia dhe pjesmarrja ne ceshtejet e qytetit nuk ishin te paperputhshme.Per ket arsye platoni niset per ne Ekzil dhe niset ne Italin e jugut te Sicili ku atje perfundon skllav dhe per fat te mire I bler nga nje miku I tij.
Ai kthehet ne Athin ne 387 dhe formon nje shkoll akademie ku e quajti AKADEMI.MEsimet qe jepeshin ne kete akademi jane ne fushat e filozofsi , matematike , dhe mesimdhenia behej ne form debatesh s=dhe diskutimesh mbi ide te caktuara.Kjo eshte dhe arsyeja qe veprat e platonit jane konceptuar ne form dialogjesh.
Shume shpejt shkolla etij kthehet ne nje qender takimi per intelektualet mjaft te famshem.Perreth 20 vjet ai filloi te botonte veprate tij te cilat u quajten veprat e pjekuris , ku thwelbi qendronte ne rolin qe kishte edukimi dhe filozofia ne politik.
Ai vdoq ne 347 ne moshen 81 vjecare.


*Origjina e shteti te poliseve greke sipas sokratit dhe platonit e kane zanafillen nga ne voja e njerzve per te beret e mundur plotesimin e nevojave te tyre.qoft duke u nisur nga ato elemntare apo deri tek gjetja e ushqimit nga nje njeri asocial dhe I vetmua.
NJe njeri nuk mund ti mjaftoj vetvetes aste jete gjalle dhe as te riprodhohet.
Riprodhimi I tij vjen vetem ne kushtet e bashkpunimit midis tyre ne gjen e perbashket e realizuar nga ndergjegjesimi per avantazhet qe sjell .Kjo mund te konsiderohet si shtysat e e para drejt nje organizimi fillestar.
Origjina e poliseve edhe pse paraqitet si rezultat I kerkesave materiale e shte e perbere nga elemnete qe shkojne pertej riprodhimit material te njeriut te vetmuar.Mardhenia midis njerzve dhe menyra se si ata riprodhohen nen ndergjegjen e ekzistences te nje raporti politik midis tyre kane te bejne me menyren e nje organizimi te mirefillt shoqeror.
Platoni mendon se poliset kane lindur nga raporte te mirefillta ekonomike-materialiste qe tejkalojne horizontin e kufizuar te individit dhe qe themelojne raportet politike midis njerzve.
Ne nje qytet prej 4 - 5 personash nuk mudn te kemi nje komunitet te fort ku mund te plotesoj nevojate e cdo pjestari te polises keshtu qe lindin specializime dhe ndarjet sociale te punes te cdo individi.keshtu qe ehste mese e nevojshme qe cdo individ I polises te specializohet per te kenaqur nevojat dhe te gjithe sebashku nevojat e ndryshme qe lindin.Ne cdo polis kemi rritjen e qyteti ku kjo rritje shkaktohet nga rritja e nr, te personave social ku krijojne dhe vendosin raporte te reja midis tyre ne brendesi te qyteti.Keshtu qe rritet nr I fig. sociale I gjahtarve , artistve , poetve , artizanve ku keto si pasoj e raporteve te krijuar nga vet qytetaret midis njeri tjterit.Pra keshtu kemi dhe rritje te popullsise.
N te njejten kohe duke rritur nevojne per burime te tjtera te cilat jo gjithmon I gjem Brenda qyteti lind nevoja qe te dilet jasht ketij territory per te marr burimet qe mungojne , cka lind nevoja qe te dalim ne nje territory tjetr , ku keshtu lind dhe lufta.Sikur thame me lart jo cdo kush mund te bente pjese ne profesionistet e luftes , keshtu u krijua nje kategori luftetaresh te cilet do te merreshin vetem me artin ushtarak , ketu sipas platonit u krijuan tre klasa te ndryshme.
1.filozofet dhe politikane.
2.luftetaret.
3.artizanet mjeshtrit.
Te cilet do te benin net e njejten kohe dhe strukturen dhe organizimin e jetes ne polise.
Ne teorin ePlatonint roli I individit eshte historikisht me pa I rendesishme se ai I qytetit .Ne fillim krijohet dhe konfigurohet struktuar politike ku qytetaret mund te riprodhohen dh ejetojne me pas vjen nje mundesi qe individi te jetoj dhe mbijetoj si I till. , vetem pasi llogjika te ket hedhur drit mbi ekonomin e qyteti.vetem ne kete rst mund te mendojm per rolin politik dhe etik te individit..

ARISTOTELI
TEORIA PATRIAKALE.

Jeta e aristotelit njihet vetem ne vija te pergjithshme pasi veprat e tija nuk sjellin detaje biografike. Lindi ne vitin 384 p jezuit ishte nje nga 4 ter femijet e nje mjeku te njohur qe punonte ne oborrin e mbretiti te Maqedonise.Ai regjistrohet ne akademin e platonit dhe behet nxenes I shkelqyer.Ai zbulohet nga platoni dhe ai I jep te drejten qe te filloj si mesues.Aristoteli fillon te interesohet per jeten politike locale e vendit por ai nuk merr pjes per shkak te statusit te tij si metek si I huaj.Aristoteli fillon te largohet dalngadal nga mesimet e Platonit .Mwe vdekjen e platont ai largohet nga athina dhe themelon shkollen e tij ne ASOS.
NE vitin 343 Filipi I maqedonis I kerkon aristotelit te behet mesues I te birit Aleksandrit te maqedonis.
Ardhja e aleksandrit te maqedonis ne frond he rikthimi I paqes beri qe ai te kthehej ne qytetin qe kishte lene prej 13 vitesh.
Ai themeloi shkollen e tij te cilen e quajti lice , e cila nga menyra e mesimeve dhe fushat e studimit do te rivalizonte.nxenesit e tij u quajten shtetites pasi arisytoteli preferonte qe mesimet ti jepte ne natyre duke shetitur ne oborrin perreth liceut te tij.Kjo periudh koicidoi me nxjerrjen e nje ser veprash nga ristoteli.
Me vdekjen e aleksandrit te maqedonise u rrit ndjenja antimaqedonase ne athin dhe kjo coi athnjotet ne revolt.
Aristoteli akuzohet per ateizm dhe tradheti iken nga athina dhe vdes pas disa muajsh.
Qe ne fillim behet shume eqarte nga aistoteli origjina etike e polisit.
Qyteti nuk ehste komunitet I cfaredoshem dhe I vetmuar , ai ehste nje qender ku e emira ehste shuma e perbashket e disa komuniteteve , e cila grupohet ne nje teresi komunitwetesh , pra polisi eshte nje shume tersi komunitetesh. Formimi I komunitetit politik eshte nje process I cili duhet studuar net e gjithe kohezgjatjen e tij me nje pik fillimi dhe mbarimi.

-Arsyeja e pare ---- per te cilen formohet nje komunitet njerzish eshte ajo e riprodhimit.Por ky riprodhm nuk eshte I garantuar vetem me mardhenien burre grua por eshte mbrojtja dhe ruajtja ne brendesi te nje konteksti familjar dhe shtepiak , nje kontekst net e cilin gjendet dhe raporti pardon-skllav.

Fshati vjen si rzultat dhe rrjedh nga familja , ai eshte bashkimi I dy ose me shume familjesh.
Qyteti eshte teresia ao editi final net e cilen permblidhen shume familje te organizuara fillimisht ne fashtar.
Komuniteti , familja , fshat te krijon te riprodhojne eshte te vazhdojne mardheniet midis tyre.
Origjina e polisit ehste sipas aristotelittotalish natyrale. Ne momentin qe ato formohen per te siguar te miren e njesive qe ato bejne pjese.
Thelbi natyror I polisit koicidon me thelbin antyror te se mire. D.m.th te jetosh politikisht ehste te jetosh mire.
E mira qe synon teresin qe ai e quante polis koicidon me mjaftueshmerin prodhuese qe ishte dhe qellimi final I evolucionit.
Komunitet - familje - fshat - qytet.
Familja nuk I fjafton vetvetes keshtu mund te thuhet edhe per fashatin keshtu qe lind nevoja per formimin e nje njesie me te madhe sic eshte qyteti.
Qyteti ehste fundi I evolucionit politik te familjes dhe fshatit.
Njeriu per nga natyra ehste nje kafsh politike e destinuar per te jetuar ne qytet. Se pse vetem ne kete njesi aim und te jetoj dhe ka kapacitetin per ten dare te mien nga e keqja dhe te drejten nga e padrejta.
Njeriu e did he e deshiron qe komuniteti politik ehste konteksti natyror dhe etik ku aim und te jetojNJeriu e di qe polisi ehste faza finale qe ndjek evolucionin e familjes dhe fashatit kjo ehste nje pjes e organizimit ku mundeson nje jetes normale . nese njera prej tyre do te shkeputej ateher nuk do t ja dilnin qe te mbjetonin.
Deduksioni I aristotelit mbi polisin nuk ehste gje tjter vecse studimi I nje procesi te gjate evolucioni nga familja te deri te formimi I polisit.

Teorin patrimoniae do e lexoni te libri dhe ate kontraktore.





Origjina artificiale e shtetit nepermjet paktit bazohet thelbesisht mbi menyren e jeteses senjeriut ne kushte natyrore. Ku karakterizohet nga karakteistika politike dhe civile te cilat e shtyjne vet njeriun te dal nga nje gjendje e tille.
Gjendja natyrore prezantohet si nje situate apo ceshtje epazgjidhshme per faktin se ajo e con njeriun drejt nje gjendje lufte te pazgjidhur deh te vazhdueshme qe e siguron dhe e dewrgon ate ne qellimin e jetes qe eshte mbijetesa.

Shteti qe bazohet nga sovrani ku eshte nje monark , nje asamble e shume personave kjo ne rastine edemokracise , ose nje asamble e pak personave ne rastin e nje aristokracie.

Sovraniteti shteteror mban ne menyre te bashkur te gjithe pushtetet e shtetit. Nxjerr norma dhe ligje te detyryeshme per individ te vacant.
Drejtesia , administrate lufta , vendimet ne fushen fetare , jane te gjithe fusha te veprimit te autoritetit te shtetit , jasht kesaj gjendemi ne nje situate natyrore ku karakterizohet nga lufta civile . Sigurisht individi ehste I lire te zgjedh bindjen e tij fetare dhe ta formoj ate , porn e fund eshte shteti ai qe vendos per te gjitha ceshtjet perfshir dhe ate fetare kjo ndodh sa here kemi te bejme me nje ceshtje te shtetit public.Detyrimi per t ju bindur sovranit eshte I thjesht dhe I pakushtezuar , kjo sepse bindjet ndaj pushtetit kerkohen qe ne momentin e paktit , pra shume kohe para se sovraniteti I pushtewtit shteteror te parashikohet dhe sanksionohet ne ligje dhe norm ate vecanta. Kjo e pakishtezuar dhe e padetyruar per faktin se sovrani nuk merr pjes ne pakt.

Institucionet e tij nuk kushtezohen nga pakti dhe nga ana tjter nuk ka reciprocitet te detyrimeve midis palve. Detyrimet ne pergjithesi I takon te nenshtruarve ndersa sovraniteti I takon shtetit.
NE te vertete kjo ndarje eshte shprehje e vullnetit te te neneshtruarve ne momentin e paktit , pra ne kete menyre , nepermjet nje pakti te till sigurohet dominimi I te nenshtruarve nga ana e pushtetit Sovran.Detyrimi I njeanshem te cilit I nenshtrohet ne neshtruarit eshte I autorizuar nga vet ata. Gjithashtu dhe shprehje e vullnetit te tyre , eshte kjo arsyeja qe pushteti Sovran I da nga nje pakt I tille eshte absolute por nuk konsiderohet arbitrar per faktin se ehste shprehja e qarte e te nenshtruarve.

Xhon lok --- ne traktatin e tij mbi qeverine 1690. Lok vazhdon teorine kontra=ktore te pushtetit politik dhe shtetit.
Ajo qe ndan Lok nga hobs dhe absolutizmin e hobsit ehste futja eshte futja e qarte dhe e argumentuar ne formimin dhe rindertimin e shtetit. , te rolit te individit te lire dhe te barabart sin e gjendjen natyrore edhe ne shtetitn e se drejtes.
Sipas lok modifikimi qe I behet raportit shtet - individ behet ne kuptimin liberal sipas lok sovraniteti nuk I perket me shtetit ne menyre te njeanshme porn e radhe te pare te nenshtruarve.
Asgje nuk do shenderroj te nenshtruar nje njeri pervecse nje forme e nje impenjimi pozitiv , te nje premtimi te qarte apo te nje kontrate.
-JAshte pushtetit politik te kontraktuar neprmjet paktit te nenshkruar nga individe ekziston nje gjendje natyrore ku njerzit jetojne te lire dhe ne barazi midis tyre.

-Raporti politik I bindjes , nenshtrimit dhe sovranitetit realizohet pikerisht nepermjet lirise natyrore ne kushtet e se ciles njerzit vendosin dhe bashkohen ne nje shtet.
-Sipas lokut edhe gjendja natyrore disponon te njejten liri e cila duhet te ekzistoj edhe me kalimine shtetit te se drejtes ku ky I findit nderhyn apo krijon ate qe ne menyre jot e ligjshme ishte demtuar me pare.

Ligjet e natyres te dhunuara nga forca dhe lufta kane nevoj per nje riformulim politik. Konfiksualiteti natyror ne realitetin prezantohet akoma perpara si I rregulluar nga norma dhe ligje te cilat bejne te mundur me veprimin e tyre dallimin midis agresorit dhe viktimes dhe ne menyre te pergjithshme shtyjne konfliktin qe te riformulohet ne nje nivel juridik me te larte.

-NE teorine e loku edhe sovrani edhe populli I nenshtrohet normave dhe ligjeve ne menyre precise qe rregullojne institucionin e tij dhe I krijon hapsira popullit te ekzistoj kur sovrani te tentonte te mos I respektonte apo ti dhuronte ne menyre arbitrare.
Lufta civile paraqitet keshtu si nje konflikt per pushtet dhe jo si nje gjendje natyrore e crregullt dhe eparregulluar juridikisht.Perdorimi I forces ehste si nje reaksion I dhunshem midis perdorimit abuziv te pushtetit preferuar nga nje paqe e vendosur nga larte.
Trupi politik I pershkruar nfa lok dhe net e cilen indentifikohet populli gjendet ne nje negociat te vazhdueshme me qeverine te ciles I besohet pushtetit sovrane nepermjet paktit qe percakton dhe themelon formen politike te shtetit.
Eshte pikerisht pushteti I qeverise I cili duhet ne vazhdimesi te kontrrollohet edhe mbi te gjitha nepermjet revoluci0onit , I cili do te sherbej si pergjigje ndaj paktiti te shkelur ne menyre arbitrare nga qeverisja dhe qe do te sherbej mbi te gjitha per rivendosjen e nji sistemi te ri dominimi.

-Qeveria dhe populli jane subjektete reale te shtetit te formuluar nga loku. Te clat veprojne me te drejta te barabarta dhe jo vetem kaq keto dy subjekte e bejen te pamundur luften dhe gjendjen e konfliktit te vazhdueshem por ne radhe te pare ajo qe ehste e rendesishme ne kete teori ehste populli.Abandonimi I gjendjes se natyres eshte dhe behet ne menyre te ndergjegjshme I motivuar nga deshira dhe nevoja per te evituar gjendjen e uftes dhe te konflikteve civile.

NDertimi I nje autoriteti te vetem t perbashket qe shenon kontraktidat dhe konfliketet midis individve eshte shoqeria d.m.th nje kolektivitet ku individi “Anullohet” vullnetarisht ne dobi te nje vullneti te vetem.
Forma politike qe merr nje veprim I tille ehste qeverisja.
Shoqeria legjitik=mohet keshtu ne kalimin nga gjendja natyrore net e cilen shkelen te drejtat thememlore te individit ne nje gjendje plotesisht politike. Ne te cilen te drejtat humane te lirise dhe pavaresis garantohen formalisht nha nje trup politik.

Raporti nenshtrim - bindje te instaurohet midis individit dhe pushtetit politik kjo realizohet nga konsesnsusi I shprehur ne c ‘fare do memento dhe pakti porn e menyre te vacant nga institute politik I perfaqesimit nepermjet te cilit cdo vullnet I vetem eshte subjekti vetem ne ato raste ku njihet vullnetarisht ne totalitetin e trupit politik.

-Komuniteti lind dhe krijohet vetem ne permjet paktit ndersa ndertimi I trupit politik nepermjet paktit vihet ne levizje nga vullneti I secilit individe I konsideruar si I lire dhe inteligjent , d.m.th nje individ per nga natyra e tij racional dhe I aft te kaloj sferen e tij personale ne nje situate natyrore perfekte. Te crregulluar tashme nga e drejta.
PAsi realizohet nje pakt I tilled he komuniteti zv . pushtetin dhe deshirat e kujdo trupi politik fillon te reagoj ne menyre mekanike d.m.th ne vend te individit vet jem,I keshtu jashte gjendjes natyrore dhe ne brendesi te komunitetit politik qe funksionon nepemjet mekanizmit te perfaqesimit dhe te konsesnsusit te shumices.
Trupi politik si nje krijes artificiale dhe racionale Brenda te cilit gjen shprehjen e tij vullneti natyral I njeriut individ per te tejkaluar veshtiresit mundohet te gjej unisonin e vullnetev individuale..Ai prezantohet si nje trup kompakt dhe qe vepron ne nje drejtim te caktuar.


-homogjeniteti I komuniteti politik rrjedh nga barazia natyrore e individit te cilit nenshkruajn paktin pikerisht per kete arsye qe vullneti I tyre I barabarte te garantohet nga nje gjyqetar supreme sic eshte trupi politik. , I cili do te beje te mundur shuarjen e konflikteve si shkak I pa barazive te krijuara nga vazhdimi I gjendjes se luftes.

Per te perfunduar mund te thuhet: qe gjendja natyrore e paraqitur nga lok ehste e ndryshme nga ajo e Hobsit.
Sipas Lok gjendja natyrore eshte dhe ajo ne nje force menyre , nje gjendje politike perfekte por qe gjithsesi rrezikohet nga rikthimi I dhunshem I gjendjes se luftes d.m.th nga demtimi dhe thyerja e dhunshme e ligjeve natyrore.
Rreziku I nje konflikti midis individeve mund te shmanget vetem nga nje situate net e cilen dominon vullneti I pergjithshem.

RUSSO OSE SHTETI DEMOKRATIK.

Eksperienca etij e jetes , personaliteti I tij I vacant , veshtiresit e medha qe ndeshi ne publikimin e veprave te tij te medha si kontrata sociale ne 1762 polemika me enciklopedistet si dhe disa tipare te vecanta te karakterit te tij e bejne rusoin nje filozof dhe illuminist te madhe.
Shteti qe sipas natyres qe respekton te drejtata natyrore te njerzve nuk mund te themelohet dhe te bazohet mbi pabarazine midis atij qe komandon dhe atyre qe komandohen , pra nuk mund te beje te mundur ate qe ne realitet eshte I papushtueshem me natyren njerzore , d.m.th me te drejten e lirise.

-Hipokrizia e shoqerise civile moderne dhe e shtetit civil modern do te shkaterrohet nga kritikat qe do ti vijne nga ata sektore social te cilet nga permbysja e vlerave.
Per kete arsye pakti social do ti duhet te perfshij , popullin ne teresin e tij ne menyre qe te gjendet nje forme shoqerizimi qe mbron njeriun dhe te mirat e secilit prej tyre me kushtin per ti mbrojtur ato edhe per ti ruajtur ne lirir dhe barazi te plote me te gjithe te tjteret
Ehste pikerisht formulimi I paktit social I cili do te zgjidh kete problem modern. Sipas ketij pakti me secilin individe do te lidh plotesisht te drejtat e tij me te gjithe komunitetin dhe jo me sovranin , jo me gjyqetarin por me qeverine . Ky eshte dhe thelbi I teorise se Russoit. D.m.th dhenia e te drejtave nga ana e individeve eshte totale , e plote por nga ana tjter nuk qendron nje individ apo nje pjese e vogel e shoqerise por shoqeria si e tere.

VEtem keshtu duke I dhene te drejtat e tij shoqerise individi mundohet net e njejten kohe ti mbroj dhe ruaj ato.
Sikurse konstatohet forma e paktit apo e kontrates te vizatuar nga russo.Rinovon konceptet e HGobsit dhe Lokut duke future dhe duke I dhene nje forme te plote konceptiti te sovranitetit popullor.
Pushteti Sovran nuk eshte me nje I tret , ne pal e tret perball p[opullit por ai ehste vet populli ose ndryshe vet komuniteti I cili shpreh dhe ushtron sovranitetin e tij ose ndryshe vullnetin e pergjithshem te shoqerise nepermjet asambleve.
Qveriosesit jane thesht funksionar te popullit Sovran por jo perfaqesues te tij.
Mandati I tyre mund te revokohet ne cdo kphe sepse vendimarrja sovrane e pandashme me askend I takon vetem popullit te mbledhura apo te organizuara ne asamble , ndryshe komuniteti I cili vepron nepermjet parimit te shumices , vullneti I pergjithshem realizon vulnetin ekomunitetit te popullit si nje teresi.





Agostino lindi ne afrike dhe pas nje perdhiudhe jete pak a shume te crregullt takon dhe lidhet me filozofin pasi lexon potencius vepra e ciceronit .
Ne 334 p.s.e ai gjendet ne Milano , konvertohet ne katolik qe nga viti 336 ai do te ket predhim te madh shkrimesh ,shpesh ne polemik me veten por mbi te gjitha kritike deri diku me bashkohesit e tij .Ne 396 ai emerohet Ipeshk Ipona ku vdes ku vdes ne 430.ky autor do te njihet kryesisht per vepren e tij politko fetare e cila ka per qellim kryeso te mbroje krishterimin.Origjina e rregullit ekzistues takohe ne vepren e tij ne rregullin hyjnore sipas dualizmit i cili gjen pika kontakti mbi toke dhe qe do te vazhdojn te ekzistojne per tu ndare perfundimisht me fundin e kohes ose (mbritjen e mbreterise se zotit).Egjith vepra e tij e ndare ne 22 kapituj nuk eshte gje tjeter vec se nje koment dhe interpretim i shkrimeve te shenjta.
Dy jane lementet kryesore te cilat trajtohen ne vepren ee tij .
qyteti tokesor (perandoria romake) 2- qyteti i kalter (mbreteria e zotit)
Hisoria e njerezve mbi toke ndahet nga agostini nga qyteti i kalter realizimi i seciles prej tyre nuk prejashton realizimin e tjetrit edhe pse arsye per te ekzistuar eshte ndare (sikur jan te ndara dy dashuri ).Njera drejt njeriut dhe gjerave te kesaj toke , tjetra drejt zotit dhe botes pertej .
Origjina teologjike e dy qyteteve eshte e perbashket dhe rrjedh qe nga origjina e vete renieve njerezore, sic deshmjne shkrimet e shenjta : qytetet nuk jan gje tjeter breze . . . . . . . ?
Ne menyre dualiste njeriu pasardhesit e ABELIT nga njera ane dhe ato te KAINIT .Nga ana tjeter pergjat zhvillimit te historise keto dy pale ndjekin rrugtine te ndryshme ,qyteti i kalter (PASARDHESIT E ABELIT ) .Jetojn si pelegrine duke aspiruar te ndahen perfundimisht vetem ne fund te kohrave dhe te brezave.historia e shenjte eshte histori e popullit te IZRAELIT dhe e krishterimit , kisha e krishtit thote AGOSTINO eshte qyteti i zotit e cila duke instaluar ne kete bote mundesine universale te shpetimit manifeston te perjetshmen neper perkohshmerine historike .
Renia e perandorise romake eshte dicka e parashikueshme sic eshte iparashikueshem fundi i paganizmit edhe pse ne kete mosh mund te gjendet vlera dhe virtyte per tu pajtuar dhe rivleresuar ne sensin kristian, paqa toksore urohet te vij per shkak se eshte ajo qe pregatit paqen hyjnore qe dmth qe i krishteri do te mesohet ne ato institucione qe ggarantojne bashkjetesen paqesore midis njerezve .Dualizmi midis dy qyteteve ka te beje me me shume me fundin e tyre sesa me origjin .
Fati i tyre i ndryshem dhe ai eshte pasoje e nje ndarje te normave te njeriut nga zoti.Ashtu si renia e qytetit tokesor do te jete pasoje njohja e te vertetes nga ana e njerzve , i krishteri duke njohur perjetesine ne kohe , fryma e shenjte dhe mesimet e krshtit edhe ne kete bote pikerisht ne kohen e renies te perandoris romake mund te marre persiper detyrime politike dhe qendrim i cili ka per qellim kryesor te ndjekim paqen dhe lumturin universale dmth nje perandor i kristian mundet me mire se kushdo te shpetoi fatet e perendimit .Per aq sa ai do te deshironte shpetimin e njeriut ne toke ,universal i fjales se shnjte vlera e njeriut si i tille , lirimi i njeriut nga cdo skllaveri toksore , reali i lumturise shpirterore , besimi abolut ne boten e pertejshme dhe ne te njeten kohe bashkjetesa me boten jan elemente kryesore te pershkruar nga AGOSTINO me te cilat do te duhet te ndeshet sistemi politik perandorak i romes.Agostino edhe pse kritikon dhe denon fort Paganizmin nga nje pikpamje morale nuk largohet ne menyre te vendosur nga tradita Ibraike duke konsideruar popullin e zgjedhur te perzier dhe te pa ndare me pupuj qe nuk besojn.
Shpresa e te krishterit qoft ky sherbetor apo perandor eshte qe te beje pjese ne fundin e kohrave dhe brezave ne ate qytet ku vetem do te beje te mundur te mbreteroje ne menyre absolute dhe universale qyteti toksor dhe njerzit tte cilet nuk do te vleresojn ne kete fund ashtu sikur te gjith forcat e tjera diabolike do te kene fund te keq .
Raporti tokesor midis ketyre dy qyteteve , origjina e perbashket por dhe destinacion te ndryshem jane momente kryesor qendror te teoris teologjike te Agostinit e cila ka ne thelb te saj shenjterimin e politikes ose ndryshe ndertimin e mundimshem te perjtetmes ne te perkohshmen , te arritjes mbi to te asaj paq qe do te kete absolutet dhe univesale vetem ne kete moment te fundit te historise.


MAK JABELI :Eshte mendimtari politik me i madh i gjysmes se pare te pare te viteve 500 .
Reflektimi i tij per paqen kryesisht ne krujimin e nje llogjike qe rregullon dinamikat politike duke e liruar ate nga varesia morale apo fetare te gjith veprat e tij demstrojn nje konceptim historik dhe naturalisht te proceseve politike .Kthimi i republikes romane si garant stabilitieti nuk perben nje shtet garant figura e princit si ndertues dhe mbrojtes i shtetit shnderrohet ne nje figure teper te nevojshme , ne nje kontest politiko historik te italise ne vitet 300 , e cila gjendej ne gjendjen anarkike perball formimit te monarkive europiane gjithashtu kjo figure konsiderohet e rendesishme per formimin edhe konsulidimin e principatave ne te cilat ajo detyron egersine e natyres njerezore per te aspektuar ligjet gjykim moral dhe fetar .Mbi nje e teta ne vecanti dhe politikes ne pergjithsi dmth :ato do te duhen te perdoren panvarsisht nga natyra e tyre per te realizuar qellime apo interesa te vazhduar.Princi mundet dhe dueht jo dhe aq i bute por nga ana tjeter ai mund ta kufizoje egersine e tij vetem ne ato raste kur ti bej keq atij dhe shtetit te tij .
Dhuna krijon shtetin por qe te mbash ate nuk eshte gjithmone e nevojshme qe ajo te jete e vazhdueshme.Makaveli korrigjon ne kete menyre pesimiste naturalizmin tipik te rilindes ku propozon nje konceptim te natyres njerezore si te palevizshme dhe pa barabarte ajo qe shtyn njeriun drejt aksionit eshte deshtira e tij per te fituar dhe per te patur pushtet ndersa ai thekson aspektin moral .

Ne vitet 1313 Makaveli fillon te pervijoje medimin e tij per principatat, largimi i tij i sforcuar nga zyra dhe jeta e tij normale largojn ate nga ceshtjet pokitike te qytetit por nga na tjeter krijon mundesi te vej rregull ne shkencen e tij politike , eshte per kete arsye qe princi vepra e tij mund te konsiderohet nje veper e cila nuk eshte thjesht i nje respektimi personal mbi ceshtje te ndryshme personale .
Princi prezantohet si nje veper , si nje trakt i vertete politik i perbere nga teori dhe studime te zhvilluara me kohe nga autori perbehet nga 26 kapituj secili i cituar ne nje teme te caktuar
qe te gjitha bashke kane ne baze te tyre qellimin e vetem per te kuptuar shkaqet dhe arsyet e renies dhe dekadentes e renies apo degjenerimin politik te italise si dhe kerkimin e gjetjen e mjeteve per te dale nga ajo midis fatit dhe virtytit.Shtohet ne vepren e Makiavelit edhe forca mjet i cili do te duhet te perdoret ne cdo kusht per te arritur nje rezultat te nevojshem politik , ky i fundit behet i mundur vetem nga nje personalitet i ndergjegjshem per kapacitetin e tij dhe per kushte objektive qe e rrethojne .Origjina e shtetit sipas Makiavelit prezantohet si themelimi i nje principate nga vepra e nje personaliteti te forte dhe virtuoz, i cili do te dije te perputhe realitetin e ketij ...?..................................
me rastesin e ceshtjeve njerezore , ceshtje e cila shqeteson me shume Makiavelin dhe ne nje fare me menyre ai i kushton vemendje te madhe .
Eshte pikerizmi ajo e mjeteve qe do te duhet perkrah ne librin e tij , diskutime, fjalime duket sikur Makiaveli preferon rregjimet e asamblit demokratik ne te cilet ...................................
dhe ndryshime e pushtetit mundet qe te garantojn ne menyre te sakt fleksible dhe adaptim me situatat qe sjell jeta .
Kapitulli i pare i Princit eshte mbi te gjitha nje deklarim i politikes dhe i sakte i materreies qe studiohet ne liber neper mjet kesaj pjese , kuptohet qarte qe Makiaveli zoteron te gjitha elementet e nevojshem shkencore te cilet do ta ndihmojne me pas ne zoterimin e plote te lendes .Qe ne fillim ai ndalon dhe dallon qarte tipa te ndryshem principatash,1- principata te trashgueshme , 2-principata te reja ,3- principata te perziera .
Per sa i perket principatesh te trashegueshme formimi i te ciles karakterizohet na veshtiresite te vogla teorike dhe praktike.
Makiaveli do te ndalet gjate ne kapitullin e dyte ndersa per sa i takon principatave te perziera ai do te ndalet ne kapitullin e trete , kapitull ne te cilin ai do te mundohet te gjeje pergjigjet e duhura veshtiresive qe ndeshen ne nje prej principatave te reja .
Kto te rejat karakterizohen na probleme dhe situata te cilat vijn nga levizjet e zhvillimit politik te Makiavelit,keshtu dallohet raste te tilla i nje individi i cili shnderrohet ne padron te nje vendi.Rastin e nje princi ose nje mbreti posedim i te cilit i shtohet nje vend i ri kushtim i nje vendi nga ana e nje individi apo privati apo nga ana e nje princi apo mbreti krijon ne vet vete probleme te shumta ne rastin kur ky dominim i ri nuk ka pasur ne historin e me parshme te . . . . .. . . . .. . .................................................
por perkundrazi ka jetuar ne liri mjetet qe duhej perdorur nga nje princ apo zoterim i pa mesuar me nje pushtet te forte mbi koke , jane te ndryshem nga ata qe do te duhen te perdoren per te zoterua nje vend qe ka pasur thashetheme .
Ne histori dominimi nga nje princ pushtimi ngren ne te njeten kohe nje sere problemesh te tilla si ai i problemeve politike qe duhen perdorur : i armeve , i virtyteve apo i fatit .
Panvarsisht nga kjo Makiaveli ndalon gjate tek cilesite qe duhet et gezoje princi tek kapaciteti virtuoz i tij te cilat ne kalimin e kohes mund te konsiderohen si etike ne perballje me probleme te ndryshme.Objektivi i Makiavelit ne kete liber eshte keshillues i princit ndaj aktiviteteve te stabilitetit te zhvillimit te tij .
Ne vepren e tij Makiaveli realizon koncert politik ulitarist te formimit dhe mbrojtjes se shtetit
bazuar tek forca apo raportit politik te neshkruarve dhe princit , i cila ka ne qender te tij aftesite e te dytit per te mbrojtur nen dominim te neshtruarit ne vfare do menyre mjeti panvarsisht nga kosto .

HEGELI -----eshte nje filozof I madhe I cili ne veprat e tij u interesua te njihte dhe kuptonte ndertimin dhe funksionimin e shtetit.Ai u mundua te pershkruante monarkin kushtetuese. Sipas tij ajo do te duhet te bazohej ne 3 pushtete kushtetuese:
Pushtet Sovran
Pushtet ekzekutiv ose qeveritar.
Pushtet legjislativ.

Per sa I perket pushtetit legjislativ ai mendonte se ky organ garanton diferencat e ndryshme ne gjirin e shoqeris dhe nga anan tjter vende per ndermjetesimin e tyre.
TE tre keta pushtete jane te lidhur ngusht midis tyre ne menyre organike dhe njekohesisht secili prej tyre eshte I lidhur me shoqerine civile.Subjektete politike te cilet ndermjetesojne interesat civile me interesat e shtetit , jane grupet e interesit te cilet perfaqesojne nje nendarje te shoqerise civile , ku nga ana e saj I pergjigjet jo vetem kerkesave korporative apo private , porn e menyre te vacant I pergjigjet interesave publike.
Keto grupe nuk jane gje tjeter vecse pjese e shoqerise civile te cilet shfaqen dhe realizojne aktivitetin e tyre ne gjirin e asambles legjislative , duke reallizuar pushtetin legjislativ.Keto grupe marrin pjese ne funksionin legjislativ duke ushtruar net e njejten kohe funksionin e perfaqesimit te interesave civile midis pushtetit te qeveris I cili perfshin ne kete system qeverisjen dhe gjyqesoren , te popullit ten dare ne greupe apo edhe te individeve te thjesht.
Pushteti I ketyre grupeve nuk eshte vetem ai I te berit te ligjeve , pergatitjes se ligjeve , apo te mbroj kushtetuten por eshte ne rradhe te pare mbrojtja e interesave si atyre te shtetit dhe te shoqerise civile.
Por karakteristika kryesore e tyre apo me mire kopetenca e tyre me institutin e ndermjetesimit qe kerkohet pjer yre ku nuk ehste gje tjter vecse berja publike e interesave private nepermjet aktivitetit legjislativ.
Por nga ana tjter ata duhet te realizojn dhe nje detyre te rendesishme , te pengojne elementin privat dhe te pa organizuar , qe ti kundervihet interesit organic dhe universal te shtetit.
KEto grupe thot HEgele : marrin pjese sin e qeverisje ashtu edhe ne aktivitete te vecanta korporative.Ku dimensioni I dyfisht I ketyre grupeve gezon kerakteristiken e mndermjetesimit d.m.th nje lidhje organike dhe te nevojshme midis shtetit dhe shoqerise civile .Prezenca e ketyre grupeve ne qeverisje bene te mundur qe erballe qytetarve te vendit pushteti I sovranit te mos largohet dhe te mos marri pamje e nje ekstremi te izoluar dhe ne opozicion perball popullit , por nga ana tjter keto grupe kane nje rop te madhe per faktin sepse nepermjet tyre behet e mundur organizimi politik Brenda kuadrit kushtetues te qytetarve.
Prezenca e tyre eviton shperberjen e shtetit , pra bejne te mundur ekzistencen efektive te tij.Arsyeja e te ekzistuarit te ketyre grupeve si nje indentitet I ndermjetesimit midis shtetit dhe shoqerise civile ka te beje ne rradhe te pare me pengimin e krijimit te kundershtive te pakthyeshme midis shtetit dhe shoqerise civile.
Nga ana tjter keto grupe luajn rolin e nje arbitri te plot kontrrollueshem te pushtetit Sovran dhe nga ana tjter bejen pjese ne popull I konsideruar si nje mas paforme , duke beret e mundur evidentimin e interesave dhe percmimin e tyre ne nive,in qeveritar.
Sipas Hegelit ---- mund te themi se shtetit dhe qeveria civile ne kulmin e qorganizimit te tyre politik dhe kushtetues jetojne dhe bashkpunojne mjaft ngusht .Indentiteti I tyre nuk garantohet menjehere por ai eshte fytyre e nje procesi ndarjeje por edhe bashkpunimi midis pushteteve kushtetuese ne hapesiren administrative midis interesave te vecanta midis ketyre interesave dhe shtetit vet.
Pikerisht ky ndermjetesim I realizuar dhe I deshiruar nga grupet qe ndodhin midis pushtetit dhe asmbles legjislative bene te mundur krijimin dhe formimin e indentitetit te sferes publike dhe sferes private.Nje indentitet I fort organic dhe ne menyre thelbesore etik.
Ky indentitet bene te mundur qe shoqeria civile te beje pjese ne shtet ore te jet shtete , dhe nga ana tjter qe shteti te beje pjese ne shoqerine civile.
Ky indentitete I jep origjine organizimit shtqteror modern ku sipas Hegelit eshte monarki kushtetuese.
Ai themelon etiken e tij pikerisht ne ndergjgjesimin e te qenit si nje trup I vetem qe do te thote : organic dhe ne kohezion.
Origjina e shtetit sipas Hegelit dhe vizionit te tij prezantohet si nje process ndermjetesimi vazhdimisht aktiv qe riprodhohet dhe mbahet ne ekuiliber.Pikerisht ne saj te elementit politik te ketyre grpeve te cilet bejen te mundur kalimin e interesit civil ne interesin public.
Shteti I Hegelit nuk ka ne origjine kontraktore por nuk ka gjithashtu nje origjine ideale.Nga ajo cka thame me lart , ajo qe ehste e rendesishme te theksohet eshte fakti qe shteti I Hegelit nuk ehste gje tjter vecse shoqeria civile e cial riprodhohet si nje njesi organikle qe sherben per te ndermjetesuar interesa te vacant , vecanerisht te lidhur midis tyre. Ne momentin qe ky ndermjetesim do te pushonte se ekzistuari dhe dote kishim te benim me krijimin e nje opozite te mirefillt qe ne ato momente shteti do te pushonte se ekzistuari.
Renia e paevitueshme e shtetit ne momentin kur do te nderpriteshin ligjet e tij me shoqerine civile atehere ne nje fare menyre tek e fundit nuk do tem und te kerkohej vecse ne raportin politik me shtetin.

KONKLUZION FINAL: eshte se qoft shteti , qoft shoqeria civile perfaqesojne ne shtetin e HEGELIT te njejtin organizim.


*MARKS

MArksi I kushtoi nje vemendje te madhe ceshtjes se origjines dhe formimit te shteit.Mendimet e tij sidomos I perfshin ne kritiken qe I beri pikpamjeve te Hegelit per kete ceshtje.
Sipas MArksit forma poitike e shteit rrjedh nga vet struktura e shoqerise civile net e cilet realizohet jeta dhe vullneti I popullit.Ky parim etik e humb ne nje fare menyrew kompaktesine e tij pikerisht gjate kalimit ne formen politike shteterore , per kete arsye siap MArksit shteti modern tradheton esencen ose thelbin etik mbi te cilin mbeshtete populli nuk mirepritet ne brendesi te ndertimit politik ne vend te tij nderhyjne gr. E interesit , vullneti I sovranit , pushteti burokratik I qeveris etj.
Realizimi I vertete I vullnetit te njeriut popull sipas marksit behet I mundur vetem ne demokraci ose te pakten ne ato sisteme te cilat gezojne institutin politik te indentifikimit imediat dhe kjo si rezultat I aplikimit te institutit te votimit universal aktiv dhe passiv midis popullit dhe shtetit.
NGA ana tjter ky institute bene te mundur dobesimin e opozicionit qe sigurisht ekziston ne shtetin modern midis shoqerise civile , shtetit midis shtetit dhe popullit pra midis jetes popullore jetes ne gr..
Per kete arsye mendohet se MArksi e konsideron demokracin si nje tjkalim praktik dhe teorik te c’faredolloj ndermjetesimi politik.
Kritika qe MArksi I drejtohet shtetit te HEGELIT konsidrohet si nje kritik komplekse dhe analitike..
MArksi --- trajton dhe shpjegon origjinen e shtetit pikerisht te libri I tij “Kapitali” 1867..
NE librin e tij kapitali Marksi braktis kritiken ndaj Hegelit dhe I drejtohet kritikes ndaj ekonomis politike-klasike te Smithit.
Ne kapitullin e 24-ter I ashtequajturi akomulim original ai pershkruan origjinen historike te kapitalizmit.
Sipas MArksit ai lind ne Angli ne fund te shek. 15-te me procesin e shpronzimit te popullsis orurale , nga ana e pronarve te medhenj te tokave te cilet filluan te transformojne dalngadal fushat e kultivuara me truall per dhi.
Leshi per tu eksportuar ne drejtim te manifaktuarve ishte malli qe pronaret e tokave dhe qirramarresit e tyre synonin te prodhonin per te arritur sa me shume fitim ne kushtet e rritjes se cmimit te ketij malli ne treg..
NE vitin 1662 viti qe koincidoi me legalizimin perfundimtar te te gjitha shpronesimeve te shekujve te kaluar , nga ana e pronareve te tokave , coi si rezultat qe pushtetit legjislativ I shtetit te njihet dhe aprovonte net e njejten kohe me tokat e perbashketa per here re pare pronesine private mbi toke.
Struktuar materiale e shoqerise borgjeze , raporti I prodhimit capitalist , polarizimi social midis nga njara ane pronaret e tokave dhe kapitali dhe nga ana tjter forcat prodhuese perbejen kuadrin e plote te teorise MArksiste.
Problemi I origjines se shtewtit borgjezo-kapitalist shqyrtohet nga MArksi ne nje hapesire 0me te gjere.
Brenda kuadrit te origjines se kapitalizmit ne kete kuptom MArksi koncepton dhe individualizon nje process te gjate historic lidhjeje midis structures ekonomike te shoqerise borgjeze te sapo lindur dhe superstructures politike qe perfaqeson ne rradhe te pare pushtetin e shteti modern formimi I klases borgjeze dhe formimi bashkohore I punetorve , nuk u be vetvetiu ne menyre automatike dhe spontane , net e kundert eshte nderhyrja thelbesore e pushtetit legjislativ te shtetit e cila bene qe qe te dyja keto fig. sociale tem und te futen ne nje raport prodhimi te konsoliduar dhe mbi te gjitha te shtrir legalisht net e gjithe teritorin kombetar , behet fjale per Anglin duke filluar qe nga shek . 17-te.
Sipas MArksit kApitali eshte ne rradhe te pare nje raport prodhimi dhe nje raport shfytezimi te puntorit nga pronari I mjeteve te punes.
RAporti I cili lind me renien e feudalizmit , ky raport lind ne menyre thelbesore te dhnshme pikerisht nga shpronesimi I dhnshem dhe nga largimi me forc nga tokat e populluara rurale dhe shnederrimi I tyre ne proletariat porn e momentin kur pushteti I shtetit , nepermjet forces se tij behet garant per mbrojtjen e statukuos duke filluar qe nga e mesmja e transformimeve sociale , zhdukja e fig. social;e te fshatarit pronar te vogel dhe shfaqja e pronareve te medhenje capitalist , nga njera ane dhe se fundi shfaqja e punojsit te lire nuk bene gje tjter vecse , hapin rruge qe dhuna e meparshme te zv: nga percaktimi I rruges per puntorin , nga percaktimi I dites se punes duke realizuar keshtu varesin dhe kontrolline plot te klases punojse nga pronaret e medhenj te tokave dhe kapitalit. Shteti modern sipas Marksit lind net e njejten kohe me lindjen e shoqerise borgjeze ne nje process te zgjatur ne kohe dhe jot e reduktuar vetem ne Angli.Ajo qe duhet te shenohet ehste pikerisht lidhja origjinale qe bashkon dhe mban se bashku ne menyre stable shtetin dhe kapitalin ne planin ekonomik strukturor.
Aksioni I pushtetit te shtetit perqendorohet dhe organizohet ne menyre te tille qe te kufizoj dhunene e shpronesimit.Eshte pikerisht kjo dhune sociale e perqendruar dhe organizuar nga pushteti I shtetit qe transformon perfundimisht shoqewrine feudale.
RAportet feudale te prones se tokes ne nje ekonomi dhe shoqeri kapitaliste , legalitei duhet te imponoj dhe imponohet si nje rezulatt I stabilizuar ekonomiko- politik I arritur nga pushteti I shtetit ku ky I fundit perballe dhunes se shpronesimit te klases te qytetarve te vegjel pergjigjet duke njohur shpronesimin , duke njohur net e njejtetn kohe te gjitha pasojat me karakter ekonoik , duke u bere se fundi keshtu ne rradhe te pare subjekti kryesor ne kete system te ri te raporteve te prodhimit.Kjo do te thote se shteti borgjez ka nje histori te tijen teper komplekse.
Historia e cila perputhet dhe fillon qe me lindjen e kapitalizmit.
E gjithe kjo histori e sistemit capitalist dhe e shtetit borgjez perbene nje kapitull te gjate ne librin e pare te kapitalit.
Nese reziston qytetaria , nese dhuna shpronesuese shperndahet me nje goditje net e gjithe territorin kombetar nga pushteti legjislativ I shtetit atehere riprodhimit , superstructures arrin te marri rendesine e plote ekonomike dhe politike qe realizohet midis kapitalit monetary dhe shtetiti qe qeveris.
Eshte banka qendrore e Anglis ajo qe I bene te mundur shtetit te riprodhoj vetveten dhe sistemin e tij politik social ose ndryshe ate qe quajm shpenzim public.