- KIMIA INORGANIKE - ( KIMI )

Lëndët djegse

Lëndet djegese janë substanca,te cilat gjatë djegjes lirojne nxehtësi ose formë tjetër të energjisë. Burimet kryesore janë: qymyri, gazi natyror, nafta. Këto quhen lendë fosfile. Nuk mundë të regjenrohen, nafata dhe gazi natyror plotsojne 65% të nevojave të përgjithsme, qymyri 25dhe energjia bëthamore 4%.







Qymyri Qymyri është burim I energjisë që nuk regjenrohet supozohet se qymyri është formuar pra qindra miliona vjetësh nga mebtejt e bimëve të depozituara nën sipërfaqen e dheut dhe pjesrisht në ujërat e kënetave. Si qdo organizëm tjetër I gjallë, dhe bimët kaljnë nëpër disa faza zhvillimi dhe më në fund vdesin. Shtresat e bimëve të vdekura në fund të kënetave janë mbuluar me ujë dhe lym, që nuk lejojnë depërtimin e okisgjneit nga ajri. Temperatua dhe shtypja e ushtruar nga lart e shtresave të limit, të dheut, në mungesë të oksigjenit ndihmuan procesin që mebetjet e bimëve të shëndrohen në ato që sot quhen qymyr. Gjatë procesit të karbonizimit gradual të bimëve, u lirua hidrogjni dhe oksigjnei si dhe ëstë rritur përqindja e karbonit. Sa më e gjatë të jetë koha e karbonizimit aq më cilsor është qymyri.


Qymyrë është lendë djegse me njgyrë të zezë ose ngjyrë kafeje, përbëhet kryesisht nga karbonit dhe saisa e nxehtësisë që kliroeht gjatë djegjes qymyri klasifikohet në aktër lloje: linjiti, subitimunizoz, butiminoz, dhe antracit.




Qymyri natyror Është qymyr me moshë të re, te I cilui vërhet struktura të drurit nga I cili është formuar. Ky pëmban 25-35% karbon, digjet shpjtë, përdoret si lendë djegse në termo centrale, për prodhimin e avullit për të vënë në lëvizje turibnat e gjeneratorvee, për prodhimin e energjisë elektrike. Kosova është shumë e pasur me linjit.

Qymyri subbituminozë ose qymyri I murrmë është cilsor se linjiti, sepse përmban 35-45% karbon dhe liron sasi të mdha të nxehtësisë.

Qymyri bituminoz ose qymyr guri pëmabn 45-86% krabon. Ai nuk përdoret vetëm si lendë djegse por edhe për prodhimin e koksi, përdoret në industrinë kimike si mjet reduktues.

Antracti ka pëmbajteje më të madhe të karbonit 86-97%. Përdoret për prodhimin e enegjisë për ngohje dhe pr prodhimin e produkteve të ndryshme kimike. Qqymyret artificiale janë: koksi, qymyri I drurit, qymyri aktiv etj.