Penologji

P E N O L O GJ I

Format e reagimit ndaj kriminalitetit
Reagimi privat
Reagimi publik (shteteror)

Reagimi privat 3 faza kryesore
Perzenja-dëbimi
Hakmarrja-gjakmarrja
Pajtimi me shperblim- kompozicioni

Reagimi publik

Etapa e shpagimit dhe frikësimit
Etapa humanitare
Etapa individualizmit
Etapa e riintegrimit

Etapa e shpagimit dhe friksimit jane te njohura disa lloje te denimeve

Dënimi me vdekje
Denimet trupore dhe tortura fizike
Dënimet degradive morale e shoqerore
Debimi dhe deportimi

Etapa e individualizmit

Individualizmi i denimit sipas shkolles pozitiviste Italiane
Individualizmi sipas shkolles sociologjike
Individualizmi sipas shkolles se mbrojtjes se re shoqerore

Teoritë mbi bazën juridike dhe shoqerore te ndeshkimit
Teoria idealiste- metafizike
Pikëpamje e drejtësisë hynore
Pikëpamje e drejtësisë morale
Pikëpamja e drejtësisë ligjore
Teoritë e kontratës shoqërore
Teoritë juridike
Teoritë sociologjike

Teoritë e kontratës shoqërore
Teoritë juridike- normativiste
Teorite sociologjike
1 Teoritë mbi qëllimin e ndëshkimit
1.1 teoritë absolute mbi qëllimin e ndëshkimit
1.2 teoritë relative mbi qellimin e ndeshkimit
1.3 mendimet e përziera

Teoritë relative mbi qellimin e ndeshkimit
Teoria e preventives speciale
Teoria e preventives gjenerale
Teoritë e përziera

Teoria e preventives speciale
Teoria e friksimit me ane te ekzekutimit te denimit
Teoria e kujdestarise
Teoria përmasimit
Teoria e riintegrimit

Sanksionet penale sipas Legjislacionit te ri penal te Kosoves
Denimet kryesore
Dënimet alternative
Drenimet plotësuese
Vërejtja e gjykatës

Dënimet kryesore
Dënimi me burgim afat gjat
Dënimi me burg
Denimi me gjobe
Zëvendësimi i dënimit (me burgim ose m egjob ) me urdherin per pune me dobi te pergjithshme

Denimet alternative
Kodi i përhoshem penal i Kosovës ne kuadër te dënimeve alternative numëron

Dënimi me kusht
Dënimi me kusht me urdher per trajtim te detyrueshem rehabilitues
Dënimi me kushte me urdher per mbikqyrje nga sherbimi sprovues
Dënimi me kusht me urdher per pune ne dobi te përgjithshme
Gjysemliria

Dënimet plotësuese
Kodi i përhoshem penal i Kosovës parashikon këto dënime plotësuese
Gjoba
Heqja e te drejtes per te zgjedhur
Ndalimi i ushtrimit te profesionit ne administraten publike ose ne sherbim publik
Ndalimi i ushtrimit te profesionit , aktiviteteve ose detyres
Ndalimi për te drejtuar automjetin
Marrja e lejes se vozitjes
Marrja e sendit
Urdhri për publikimin e aktgjykimit
Dëbimi i te huajit nga teritori i Kosoves

Masat e trajtimit te detyrueshem
Trajtimi detyrueshem psikiatrik me ndalim
Trajtimi i detyrueshem psikiatrik ne liri
Masat e trajtimit te rehabilitimit te detyrueshem per kryersite varur nga droga dhe alkooli

Sanksionet penale sipas ligjit penal per te mitur te Kosoves
Masat e diversitetit
Masat edukative
Dënimet
Dënimet plotësuese
Masat e trajtimit te detyrueshem

Llojet e denimeve para paraqitjes se denimeve me burgim
1 Dënimet eliminuese
1.1 dënimet me vdekje
1.2 dëbimi , deportimi dhe relegacioni
Dënimet trupore
Dënimet me pune te renda fizike
Denimet morale dhe cnjerzuese
Dënimet pronësore

Dënimet trupore
Gjymtimet
Rrahjet

Dënimet me pune te renda fizkike
Puna si lundetar apo veltar
Puna ne xehrore , puna ne plazh ,
Puna ne mihje dhe thyrjen e gurve
Puna ne celjen e hapsirave te reja tokesore dhe
Punët te tjera te renda

Faktoret qe kan ndikuar ne paraqitjen e denimeve me burg
Mendimet dhe idet humaniste perparimtare te filozofeve dhe shkollave te ndryshme
Idetë dhe kontributi i revolucionit francez dhe legjislacioni i ti penal dhe ndikimi i pranis se lirive dhe te drejtave te qytetareve
Shfrytezimi i punes se personave te denuar si fuqi e lire puntore

Sistemet kryesore te ekzekutimit te denimit me burgim
Sistemi i burgut kolektiv
Sistemi i izolimit ose qelise
Sistemi i heshtjes ose i Obernit
Sistemi i pikave
Sistemi progresiv
Ndërsa sistemet tjera qe mbeshteten ne idet bashkohore te riintegrimit te personave te denuar
Konsiderohet : Sistemi i konfiskimit
Sistemi bashkohore modern

Sistemi progresiv
Sistemi progresiv Anglez
Sistemi progresit Irlandez
Sistemi i pikeve ose Makonakut
Sistemi i klasifikimit ose Gjeneves
Sistemi modern ose bashekohor

Organizatat , shoqatat dhe asociacionet me te njohura qe kan dhen kontribut jane:
Komisioni nderkombetare per te drejuten penale dhe institucionet korrektuese
Komisioni për ceshtje sociale OKB- se
Shoqata ndërkombëtar për kriminologji
Shoqata ndërkombëtare për mbrojtjen shoqërore
Shoqata ndërkombëtare për te drejtën penale
Ne këtë drejtim posaçërisht janë te vlefshme rregullat standarte minimale te OKB-se mbi trajtimin e te burgosurve dhe rregullat Evropiane te burgut

Llojet dhe kriteret e klasifikimit te personave te denuar
Klasifikimi i jashtem
Klasifikimi i brendeshem

Sipas Ligjit mbi ekzekutimin e sanksioneve penale te Kosovës,kompetencat për organizim ,zbatim dhe ekzekutimin e sanksioneve penal i bart Shërbimi Korrektues i Kosovës dhe Shërbimi Sprovues i Kosovës.
Sipas ligjit ne fjalë ( Neni 185 ) institucionet korrektuese ne Kosove ndahen
Burgje për ekzekutimin e denimit me burgim
Burgje për ekzekutimin e denimit me burgim afatgjatë
Qendra te paraburgimit per ekzekutimin e paraburgimit dhe denimeve te burgimit deri ne 3 muaj
Burgje për femra për ekzekutimin e denimit me burgim
Burgje për femra për ekzekutimin e denimit me burgim afat gjatë
Burgjet për te mitur
Institucionet korrektuese për ekzekutimin e masave edukative
Burgje-spitale për trajtimin e te paraburgosurve dhe personave te denuar te sëmur

Llojet dhe kriteret e klasifikimit te institucioneve
Organizimi horinzotal vertikal
Institucione te pergjithshme dhe te vecanta
Institucione dhe burgje
Sipas moshës –institucionet korrektuese dhe institucione edukative per te mitur
Sipas gjinisë- institucione për femra dhe per meshkuj
Sipas rajonit –institucione lokale, rajonale ,republikane dhe federale
Sipas shkalles se sigurise – institucione te tipit te mbyllur, te tipi gjysme te hapur dhe te hapura

Ne Kosove , ekzistoj këto lloje te institucioneve :
Institucionet korrektuese ne Dubrave,
Institucionet korrektuese ne Lypjan
Burgjet e qarkut ne Mitrovice ,Prishtine , Prizren , Peje , Gjilan

Institucionet korrektuese ndahen edhe sipas kriterit te shkalles se sigurisë
Institucionet e tipit te mbyllur ose shkalles se larte te sigurisë
Institucionet e tipit gjysme te mbyllur ose me shkallë te mesme te sigurisë
Institucionet e tipit te hapur ose me shkalle te ulte te sigurisë

Metodat e përmasimit dhe riedukimit te personave te dënuar
Puna e personave te denuar
Puna individuale e personelit te institucionit me persona te denuar
Puna grupore te personelit te institucionit me persona te denuar
Vetorganizimi i personave te denuar
Arsimimi dhe shkollimi i personave te denuar
Aftësimi profesional i personave te denuar
Organizimi i jetes kulturore-zbavitese e sportive i personave te dënuar

Metodat kryesore te punes se edukatorit me persona te denuar jane
Metoida e bindjes
Metoda e krijimit dhe shprehive
Metoda e nxitjes
Metoda e premtimit , dhuratave dhe shperblimeve
Metoda e shtrengimit dhe ndëshkimit

Sipas ligjit mbi ekzekutimn e sanksioneve penale te Kosoves si organe dhe sherbime kryesore lidhur me ekzekutimin e sanksioneve penale janë

Organi publik kompetent ne lemin e ceshtjeve gjyqesore
Shërbimi korrektues i Kosoves
Komisioneri i sherbimit korrektues te Kosoves
Shërbimi Sprovues i Kosoves dhe sherbime te tjera

Organi publik kompetent ne lemin e ceshtjeve gjyqësore

Themelimin e institucioneve korrektuese
Themelimin e institucioneve edukative korrektuese
Klasifikimin e tipeve dhe institucioneve korrektuese
Emërimin e komisionerit te sherbimit korrektues
Përcaktimin e kualifikimeve per emrimin dhe avancimin e personelit te sherbimit korrektues
Nxjerrjen e urdhëresave për standardet, kodin profesional te sjelljes dhe kodin disiplinor per personeli e shërbimit korrektues
Te kujdeset per publicitetin dhe informacionet mbi punen e sherbimit korrektues
Te miratoj rregullat per vizitat ne institucionet korrektuese
Te nxjerr urdhëresa mbi fshehtësinë e informacioneve dhe publikimin e tyre dhe detyra dhe pune te tjera te parapara me ligj

Struktura dhe organizimin i brendshëm i institucioneve korrektuese

Drejtorinë –drejtorin
Shërbimin e sigurimit
Shërbimin edukativo- arsimor
Shërbimin ekonomiko-financiar
Shërbimin mbrojtës shëndetësore
Shërbimin administrativ- teknik dhe shërbimet tjera

Shërbimet kryesore ne institucionet korrektuese

Shërbimi i sigurimit
Shërbimi i riedukimit
Shërbimi ekonomiko financiar
Shërbimi shëndetësor
Shërbimi administrativ – juridik

Parimet themelore mbi ekzekutimin e denimit me burgim

Parimi i ligjshmerise
Primi i humanitetit
Parimi i mbajtjes se perbashket te denimit me burgim
Parimi i individualizmit
Parimi i punes se obliguar
Parimi i ndihmes post penale

1. Pozita e personave te denuar gjat qendrimit ne institucionet korrektuese
1.1 Fillimi i ekzekutimit te denimit me burgim apo burgim afat gjatë
1.2 Rastet e shtyrjes se fillimit te ekzekutimit te denimit me burgim
1.3 Pranimi i personave te denuar
1.4 Vendosja , ushqimi dhe veshmbathja e personav te denuar
1.5 Te drejtat e personave te denuar gjat qendrimit ne institucionet korrektuese
E drejta ne pune , (e drejta për shpërblim pune ,e drejta për pushim ditor, javor dhe vjetor
e drejta për mbrojtje shëndetësore dhe sociale , e drejta për arsim dhe aftësim profesional, e drejta ne informim, e drejta ne ushtrim te fesë)
E drejta për pranimin e vizitave
E drejta për këmbimin e letrave
E drejta ne pranimin e pakove
E drejta për ankesa parashtresa dhe ndihmë juridike
1.6 Beneficionet e te denuarve gjat ekzekutimit te denimit me burgim
Zgjerimi i se drejtës për pranimin e vizitave
Zgjerimi i se drejtës për pranimin e pakove
Zgjerimi i se drejtës për pranimin dhe këmbimin e letrave
Vizitat pa mbikëqyrje nga personeli i institucionit
Pranimi i letrave pa kontroll nga personeli i institucionit
Lëshimi ne pushim shpërblyes ne ent ose jashtë institucionit
Vizitat e familjes jashtë institucionit
Shfrytëzimi i pushimit vjetor ne shtëpi
Mundësimi i vazhdimit te studimeve dhe shkollimit me korrespodence jashtë institucionit

1.7 Detyrimet e personave te dënuar
Nder detyrimet kryesore te persona te dënuar
Respektimi i rendit shtëpiak
Zbatimi i urdhrave te personelit penitensiar
Përmbushja e detyrimeve lidhur me punën
Mbajtja e higjienës personale dhe higjienës se lokalit ne te cilin jeton dhe punon
Respektimi i disiplinës dhe sjellja korrekte ndaj personelit dhe personave tjerë te dënuar

1.8 Ruajtja e rendit dhe disiplines ne institucionet korrektuese
Masat apo dënimet disiplinore ndaj te denuarve
Masat shtrënguese dhe përdorimi i forcës ndaj te burgosurve ne institucionet korrektuese
Masat apo dënimet disiplinore ndaj te dënuarve
Qortimi
Kufizimi i disa te drejtave ,si kufizimi i te drejtës për vizita , kufizimi i te drejtës për këmbimin e letrave , kufizimi i te drejtave te marrjes se pakove ,kufizimi i te drejtave te disponimit me te holla
Qëndrimi ne vetmi ose qeli deri ne 30 dite
Kryerja e obligimit te punës dhe dërgimi ne vetmi , pa obligim pune deri ne 30 dite

Masat shtrënguese dhe përdorimi i forcës ndaj te burgosurve ne institucionet korrektuese
Forca fizike
Shufra e gomës
Mjetet kimike , si gazrat lotsjellës, vrushkujt e ujit
Qenet e dresuar special dhe arma e zjarrit

1.9 Transferimi , pezullimi dhe leshimi ne liri i personave te denuar
1.10 Lirimi me kushte i te denuarve

Ekzekutimi i dënimeve alternative
1 Ekzekutimi i denimit me kusht si denim alternativ

1.1 ekzekutimi i denimit me kusht me urdher per trajtim te detyrueshem rehabilitues
1.2 ekzekutimi i denimit me kusht me urdher per mbikqyrjen nga sherbimi sprovues
1.3 ekzekutimi i denimit me kusht me urdher per pune ne dobi te pergjithshme
1.4 ekzekutimi i burgimit ne gjysem liri

Ekzekutimi i dënimeve plotësuese dhe masave te trajtimit te detyrueshem
Kodi penal i Kosovës ka parapare këto dënimeve plotësuese

Heqja e te drejtes per te zgjedhur
Ndalimi i ushtrimit te profesionit ne administraten publike ose ne sherbim publik
Ndalimi i ushtrimit te profesionit , veprimtarise ose detyres
Ndalimi për te drejtuar automjetin
Marrja e lejes se vozitjes
Marrja e sendit
Urdhri për publikimin e aktgjykimeve
Dëbimi i te huajit nga vendi

Masat e trajtimit te detyrueshem
Ekzekutimi i mases se trajtimit te detyrueshem psikatrik me ndalim
Ekzekutimi i mases se trajtimit te detyrueshem psikiatrik ne liri
Ekzekutimi i trajtimit te rehabilitimit te detyrueshem te personave te varur nga droga dhe alkooli

Ekzekutimi i dënimeve tjera

Ekzekutimi i dënimit me vdekje
Ekzekutimi i dënimit me gjobe
Ekzekutimi i dënimit me konfiskim te pasurisë

Ekzekutimi i dënimit me vdekje

Varja
Pushkatimi
Privimi nga jeta me rrym elektrike
Helmimi me gaz dhe privimi nga jeta me injeksione dhe me medikamente te ndryshme

Sanksionet penale sipas ligjit penal ndaj te miturve munde te shqiptohen këto masa dhe dënime

Masat e diversitetit
Masat edukative
Dënimi me gjobe
Urdhri për pune ne dobi te përgjithshme
Burgim për te mitur

Zgjedhja e masave ndaj te miturve

Lloji i veprës penale qe ka kryer i mituri
Mosha e te miturit
Nivelin e zhvillimit psikologjik te te miturit
Karakteri dhe prirjet tij
Motivet qe e kanë shtyre ne kryerjen e veprës penale
Shkallen e edukimit te tij
Mjedisin dhe rrethanat jetësore te tij
Masat e shqiptuara me pare ndaj tij

Ekzekutimi i masave te diversitetit ndaj te miturve
(Sipas ligjit penal për te mitur i Kosovës ka paraparë këto kushtet për shqiptimin e masave te diversitetit)
Pranimi i pergjegjesise për vepër penale nga i mituri
Gatishmëria e te miturit qe te pajtohet me palën e dëmtuar
Pëlqimi i te miturit ose prindërit, prindërit te adoptuar ose kujdestarit ne emër te te miturit për te zbatuar masat e diversitetit

Llojet e masave te diversitetit
(Sipas ligjit penal për te mitur te Kosovës janë paraparë këto masa te diversitetit)

Ndërmjetësimi ne mes kryesit te mitur dhe palës se dëmtuar
Ndërmjetësimi ne mes te miturit dhe familjes se tij
Kompensimi i demit palës se dëmtuar
Vijimi i rregullt i shkollimit nga i mituri
Pranimi i punësimit apo aftësimit ne një profesion adekuat me aftësit dhe shkathtësi e tij
Kryerja e punës pa pagesë ne dobi te përgjithshme ne pajtim me aftësinë e kryesit te mitur për kryerjen e punës se tillë
Edukimin me rregullat e trafikut
Këshillimi psikologjik

Llojet e masave edukative (Sipas ligjit penal për te mitur i Kosovës ka parapare 3 lloje te masave edukative)

Masat disiplinore
Masat te mbikëqyrjes se shtuar
Masat institucionale

Masat disiplinore
Qortimi
Dërgimi ne qendër disiplinore
Masat edukative te mbikëqyrjes se shtuar
(Sipas ligjit penal për te mitur i Kosovës)
Mbikëqyrja e shtuar nga ana e prindit, prindit adoptues ose kujdestarit
Mbikëqyrja e shtuar ne familjen tjetër
Mbikëqyrja e shtuar nga organi i kujdestarisë
Masat edukative institucionale
(Sipas ligjit penal për te mitur i Kosovës)
Dërgimi ne institucionin edukativ
Dërgimi ne institucionin edukativ korrektues
Dërgimi ne institucionin për kujdes te posaçëm

Ligjet mbi ekzekutimi i dënimeve ne Shqipëri konsiderohen

Ligji mbi ekzekutimin e vendimeve penale
Ligji mbi te drejtat dhe trajtimin e te dënuarve
Ligji mbi policinë e burgjeve dhe dispozita te tjera

Klasifikimi i institucioneve për ekzekutimin e dënimeve me burg ne Shqipëri

Burgje te sigurisë se larte
Burgje te zakonshme
Burgje te sigurisë se ulet
Institucionet (institutet ) te veçanta