Haki Stermilli "Sikur te Isha Djale"

"Ky liber, ne shenje dhimbjeje i kushtohet shpirtit t'atyne femnave fatzeza q'u bane flia e fanatizmes verbuese dhe e zakonevet t'ona t'egra"

"Me shkrepi t'a shkruej jeten t'eme. Ky mendim me leu tue i pame fotografite e ndryshme qe perfyterojne xha Simonin qysh ne kohen e feminis. Perse te mos e shkruej? Jeta eme per tjeret ndoshta, nuk vlen asnji dysh, por per mue ka randesi, se asht emja, se mund te pershkohet neper faza te ndryshme interesante dhe dikur, tue i kendue ne keto flete gezimet ase hidhnimet e mija, do te kenaqem ase do te pezmatohem. Sikurse peson ndryshime trupi i njeriut tue u lakue neper rrathet e moshes, padyshim ashtu ndodh edhe me jeten."

"Masandej kush mund te pretendoje se nuk ka ne mes te meshkujve djelm e burra te bukur? Mos kujton ndokush se nuk ka bukuri mashkullore? Sikur te mundesh me fole femna me ate liri gjuhe qe kane mashkujt, kush e din se sa poezi do te vargezonte per me e pershkrue bukurin e shokut te vet jo gjini. Kush mundet me me sigurue se nuk ka me mija femna qe, tue kundrue mbas kafazit te dritares ase neper mjet peces se holle, nuk shprazin nga goja mija e mija tubza vjersha per ata qe u kalojne prane pa dijte se kane plagose rande disa zemra te strukuna mbrenda do krijesave te denueme me burgim te perjetshem? Oh sa e sa sy vazhash, nga plasat e dyerve ase nga birat e kafazeve, ndjekin e percjellin kalimtare te rinj me rrafje te forta te zemrave qe s'kane liri e te drejte shfrimi e dashunimi, me gjith qe natyra edhe ato, sikurse mashkujt dhe ndoshta ma shume se ata, i ka pajue me ndiesit e dashunis."

"Po t'a kisha pase ne dore do ta grisesha carcafin dhe nuk do ta lejsha femnen pa shkolle, pse grueja asht themeli i shoqnis njerezore, pse ajo asht burimi i moralit, pse ajo eshte nyja e shenjte e qenejes, pse ajo e mbjell faren e dashunis vellazenore ne mes njerezve. E kur ajo lihet mbas dore vuen e tane shoqnia njerezore."

"Un, po t'isha djale, do t'i tregojsha botes mashkullore se dora qe perkund djepin asht ajo qe e rrotullon boshtin e fatit te njerezis, sepse ajo dhe vetem ajo e drejton jeten kah horizontet e ndrituna ase t'erreta. por mjerisht s'jam djale dhe si femen nuk mundem me e nxjerre zanin."

"Ku e dijne djelmt se sa shum na bajne me vuejt na te gjorat kur na hudhin shiqime te thekshme. Shyqyr qe s'e dijne. Ata kujtojne se vetem syt t'one djegin e percellojne. Nuk mund t'a dijne ata se ne syte e tyne pasqyrohet jeta e jone e ardhme plot premtime lumnuese ase mjeruese, e tane qeneja e jone dhe krejt bota e mendimeve dhe e andrrimeve t'ona."


"Oh se c'qenka dashunia. Ajo qenka si nji mulli qe rrotullohet gjithnji dhe me forca te pertrime."

"Zemrat t'ona jane ma delikate se qelqet. nji gur i vogel, i hidhun nga dora e nji te pameshirshmit, i then dhe i ban therrime per t'u shkele mandej nga kamba e tij. Zemrat t'ona magnetizohen me dy fjale, shitohen me dy pika lot.

"Deshiron te dashunoje vajza Shqiptare, por mbrenda caqeve te pastertise morale; lakmon te lumnohet e gjora, por mbrenda kufijve qe perfshijne ligjet e cerdhes familjare; don t'a shijoje jeten e ngrata, por tue mos e humb vleren e nderit dhe tue mos e cenue sedren seksuale."

"Dashunia e vertete qenka si nji lulishte e rrethueme me murre te pakapercyeshem qe ka vetem nji porte dhe qe ajo hapet vetem per te hyme e nuk cilet kurre per te dale. Era e kandeshme e luleve te terhek me u fute mbrenda. Hyn lehtas, por ngec mbrenda per jete."

"Dhe, ma fort se kushdo tjeter, keta njeres qe kane zemra elastike guxojne me e akuzue femnen tue thane se asht dreq. Dreq apo engjell asht femna? Ajo krijese qe krijon tue u bame nane, ajo qe rrit dhe edukon femij me nji durim shembelluer, ajo qe lidh plage shtati e zemre, ajo qe asht burim i pashterrun ngushullimi, dashunije e dhembshunije qenka dreq? Do te ishte mire sikur t'ishte dreq kundrejt ketyne typave, por nuk asht se... se natyra e ka krijue engjell."


" Asht nji dhanti e madhe me u bame nane, por nji nane e mire qe ka cilesin dhe zotesin me pergatite qytetare te mire. Parrizi asht nen kambet e nanes. Por une kujtoj se ne kete shprehje poetike asht qellimi per nanen e mire e jo per ato qe i pergatisin cuba shoqnis njerezore. Nanat e mira i bajne te lumtuna familjet dhe keto shoqnin. Qe te jete e mire nji nane. po e perseris, ka nevoje per edukate e mesim.
...
E un, sikur te kisha qene djale, do te bertitsha dhe do t'a ngrejsha zanin deri ne kupe te Qiellit qe te mundesha me e sigurue mesimin dhe e dukimin e femnes ma shume se te mashkullit, sepse femna asht adukatorja e pare e njeriut."

"Un, po te kisha qene djale dhe po te hetojsha se mbrenda kater muereve te shum shtepiave mundohen vazhdimisht bonjake te njome, sikunder une, kisha me e cue peshe boten dhe do t'a detyrojsha prokurorin e Shtetit qe t'i paditte prinderit dhe njerkat e atyne fatzijve n'emen te se drejtes botnore. Po, do te kerkojsha denime shembellore si per njerkat e liga ashtu edhe per prinderit sylesha qe nuk kujdesohen per mirerritjen e bonjakeve te shkrete, se me kete menyre do t'i sherbejsha njerezimit."

"... Doren e djathte e ka livare; te majten e ka vue mbi zemer, si te donte me i pushue rrafjet e saja te forta. Buzet here mbas here, levizin nga pak. Duket sikur flet pergjumesh, por s'mundet me e kuptue c'do njeri. Vetem veshi i zemres se puthun prej tyne mundet me i ndigjue e me i kuptue. Asht n'anderr e kuvendon me dike. Ndoshta me ... mue. Ah sikur t'isha une, makar n'anderr, ajo se ciles i flet kaq ambel."

"Kur e ktheva kryet e pashe se ai po me pritte me buze ne gaz. Ai vete ishte libri i gjalle i porositun prej tij, libri i deshiruem aq fort prej zemres s'eme dhe qe ka fuqin magjike me me lumnue per jete. Por kush mund t'i thoshte se...?

Ai dridhesh si thuper dhe qante me denes. Ai djalosh qe kish luftue, me pushke ne dore, kunder serbeve, ai qe nuk ishte perkule edhe para vdekjes, tash qante para meje dhe betohesh se nuk dashunonte njeri tjeter vec meje. Nji fllad sigurije e argetoi zemren t'eme te pervelueme dhe shpirti nisi me u lehtesue nga ajo peshe e madhe qe randonte mbi te. E ktheva kryet dhe e pashe. Syt e tij, te mbushun me lot, shprehshin pervujtnin e atij qe kerkonte meshire tue thane:
-- Besome se te due o shpirt! Kij dhime per mue.
Thone se femna pezmatohet ma shpejt e ma shum se mashkulli. un, sikunder duket, e kam ma te zhvillueme ndiesin e dhimbes se menjihere ndrydhem para atyne qe qajne.
...
As Leka i Madh qe e pushtoi boten, as Napoleoni qe mundi gjeneralet ma te medhenj te kohes se tij, nuk ngadhnuen sa un, pse ata fituen toke e keshtjej tue derdhe gjak, kurse une tue derdh lot, pushtova nji zemer qe vlen ma shume se mbretnit e tyne."


"E shkarkoi qymyrin dhe u largue pa verejte n'asndonji ane si t'ishte njeri i pangacmuem prej kersheris dhe si i mpime prej brengjeve te jetes. Kush e din se ku e kishte mendjen i ngrati kur na shkerpurdheshim me ike e me u mshefe prej tij. Kush e din se c'vlonte ne trut e tij te lodhun nga vuetjet e jetes kur njerka dhe halla po shfrejshin tue truem e tue shame. E pse e perbuzshin dhe e mallkojshin te ngratin? Sepse i kishte pame. Cudi! Ndoshta syt e tij nuk pane kurrgja, mbasi mendja e tij, sigurisht, do te kete qene e grabitun prej halleve te sigurimit te jeteses se femijeve. Ndoshta ai nuk ndigjoi gja, pse mendja e tij, pa dyshim, do te kete qene perpjeke me e bame llogarin e atyne sendeve qe do te blente me te hollat e qymyrit per kalamajt e vet te zhveshun, te zbathun dhe ndoshta edhe t'unshem. I shkreti katundar!
Njerken zijoshe apo hallen e rregjun nga mosha do t'a shifte qyqari? Fetyren e zeze te njerkes apo fetyren rrumbullake te halles qe eshte plot rrudha, tamam si nji ... sahan suljtash? ... Oh sa fanatike jane keto plakat t'ona."

"A s'ka zemra qe te ndijne dhime per pesimin t'one? A nuk ka veshe qe t'a ndigjojne klithmen t'one? Ah sikur t'isha djale. Po, sikur te mundesha me metamorfozue e me u bame djale, do te mundohesha me ndermarre nji levizje te gjane per me i luftue rreptesisht pengesat e fatbardhesise se femnes Shqiptare dhe per me i sigurue asaj liri te plote e njisi te drejtash. Kjo perpjekje e ashper besoj se kishte me me kenaq; kjo lufte e rrepte sigurisht kishte me m'a lehtesue ndergjegjen e dermueme prej fyemjesh e padrejtesinash te perditshme qe i bahen femnes se shkrete. Dhe zemra e eme atehere do te mbushej plot hafsh e zjarr per t'i pervelue kundershtaret e ketij ideali te shenjte. Po, zbrazesia e asaj zemre qe lengon nga mungesa e lumnis se deshirueme, do te mbushej atehere plot lang zjarri per me u shpraz mandej mbi ata qe e kane monopolizue shijimin e jetes dhe gezimin e te drejtave ne kete bote.
Nuk jam e zonja me i shpirtnue mendimet e ndiesit e mija, pse s'kam pase fat me u zhvillue ne nji shkolle te nalte ase ne nji rreth, ku mbretnon drita e pashueshme e kultures. Por e ndi se kam nji shpirt qe, me te tane forcen e vet, me shtyen me luftue te ligen dhe padrejtesine; kam nji vullnet qe me nguc per me i rame kres mendesis se mykun, asaje mendesije qe na ka lane trashegim erresina qindrashekullore e injorances, ajo qe edhe sot na pengon ne te kryemit e veprave te shkelqyeshme fisnikije dhe nuk na lejon te kalojme nji jete t'ambel e te bukur.
Femna Shqiptare sot s'ka ndryshim te madh nga ato qe jetuen disa qindra vjet ma pare dhe, ne disa rasa, asht baras me skllavet e motshme, mbasi nuk i gezon te drejtat e veta. Sikur te dijshin e te mundeshin me shkrue skllavet e motshme, kush e din se c'fare kryeveprash kishin me na lane, pse ne to do t'i pershkruejshin vuejtjet e veta dhe ndiesit shpaguese qe ushqejshin kundrejt zoteve te tyne. Kush e din se sa helm e vener kane pase grumbullue zemrat e tyne te plasuna. Kush e din. Sigurisht ato do te kene vdek ma teper prej pezmit e deshperimit qe i ka bame me plase, se sa prej semundjesh. Por edhe sot, thuej se keshtu asht femna, sidomos femna Shqiptare. Sikur te guxonte kush me e zbulue hafshin dhe urrejtjen qe ka zemra e saja do te lemerisesh e tane bota dhe atehere do te kuptonte skota mashkullore se deri ku ka arri padrejtesia qe i bahet asaj.
Po te kisha qene djale, do t'u mshojsha me grusht turinjve atyne qe kerkojne te kene privilegje dhe qe duen t'a perdorin femnen here si kafshe dhe here si... mjet defrimi. Por nuk jam. Dhe Perendia sikunder duket, nuk e ka menden me bame mrekulli"

" Sa e sa breza femnash, qe erdhen para nesh, u bane viktimet e ketij zakoni t'eger dhe flija e asaje mendesije qe kish per te vetmin qellim te kenaqi kapricjet e nji turme injorante, sunduese mbi fatin dhe jeten e atyne femnave te mjera. Kurrkush, deri me sot, s'pat guximin me marre per siper nji pergjegjesi per me i operue e sherue plaget e kesaje shoqnije qe lengon prej shekujsh. Toka e jone, per fat te keq, nuk polli nji gjeni qe t'u epte hof gjallnije turmave te mbetuna nen thundren e zakoneve primitive per t'u hudhun tej me force; qe t'i udhehiqte per t'u vervit jashte kaosit t'erret te fanatizmes; qe t'i naltesonte moralisht e intelektualisht tue i shpetue nga robnia shpirtnore e disa qindra shekujve. nuk duel nji Titan qe t'a ngrene grushtin e tij te forte kunder atyne qe e pengojne zhvillimin t'one natyrel e historik, kunder atyne qe nuk na lane t'ecim drejt ttuges se madheshtis, te liris e te lumnis. Ah sikur t'isha djale qe t'a merrsha per siper ket mision kaq delikat dhe t'i sherbejsha shoqnis njerezore. Na do t'ia puthim doren me respektin ma te madh dhe do t'a deklarojme shenjt at njeri qe te na shpetoje nga kjo robni shekullora tue e grise edhe pecen qe t'i nepen femnes Shqiptare mundesit per me i pame rrezet e arta te... qytetnimit.
Une, sa per vehete, kam vendose me e vulose jeten t'eme me gjakun t'em. Me kete menyre besoj se do t'u provoj kundershtareve te liris s'one se na kemi vendos me vdeke, por mos me u perule."

" Te tre mjeket kishin qendrue ne kambe si te mpime dhe po me shiqojshin me dhimje te thelle. Ndoshta per te paren here ne jeten e tyne dhe gjate karijeres kishin hase ne nji te semune qe po u flitte kesodore. Dukeshin te habitun aq ma shum ngamosperfilllja, me te cilen u flitsha per vdekjen. Natyrisht atyne nuk mund t'u shkonte mendja se une kisha nji zemer qe dashunonte nji yll dhe qe mbas shkeputjes prej tij nuk deshirojsha me jetue. Ata sigurisht kujtojshin se gjuha eme e thekshme ishte rrjedhe e natyrshme e atij deshperimi qe shkaktonte afrimi i vdekjes dhe jo nji shprehje apo shfrymje e asaje zemre qe i u mohue gezimi i te drejtave te saja."


" Dashunia, ndoshta, nuk ka fuqi me e kembye helmin e vdekjes ne nektar, por sigurisht e pakson fuqin dermuese t'atij farmaku tue e ule graden e hidhesines. une besoj se po t'a shifsha edhe nji here Shpendin t'em, pa u drashte dhe me krahe hapet do t'a pritsha mordjen. Por ku asht se?!... Ah une e shkreta!"

18 Prill

Më tha Irena se për të shpejti do të dali Shpendi nga burgu me lirin kondisional. Ajo, tue pamë se po m'afrohet vdekja dhe tue e çmue mallin e djegën që ka zemra e eme për Shpendin, ka mundue të më shërbejë tue trillue nji gënjeshtër të tillë. Ndoshta asht e vërtetë, por nuk kuptoj se lirimi i tij ka me ngjamë përpara se un të kem vdekë.

Herë mbas here më shkruen Shpendi. Në letrat e tija tash nuk shifet ai dëshpërim që shprazej ma parë. Duket se nuk don me më pezmatue me mërzin dhe dëshpërimin e vet. Flet ma shum për shëndetin t'em dhe më siguron se më dashunon ma fort se përpara, mbasi un arrina me bamë sakrifica për t'a kënaqë at. Shton se, posa të lirohet nga burgu, do të bajë përgatitje për t'u aratisë rishtazi. Shkurt përpiqet me më mbajtë gjallë tue përdorë çdo mjet e mënyrë. I shkreti Shpend! Edhe ai qenka fatzi që ndeshi në nji fatzezë si un.

Iku Irena për Shkodër. U ndamë me lot ndër sy pse e ndijshlm se nuk do të shifeshim ma. Ajo më dha shpresë për lirimin e shpejtë të Shpendit. Oh sikur të mundesha me e pamë. E shof se po m'afrohet vdekja. Nuk më vjen keq që po largohem nga kjo botë munduese, por jam thellësisht e pezmatueme pse po shkoj pa u pamë edhe nji herë me Shpendin. Oh sa ngushullim të madh do të ndijsha sikur të vdissha në krahët e tij, në krahët e

atij që i dhashë zemrën.


21 Prill

Me gjith që trupi m'asht tretë e shkri fare, zemra duket e fortë në dashuni. Ajo duket se nuk ka me vdekë edhe mbassi të vdesin të gjitha gjymtyrët tjera dhe do ta vazhdojë me e dashunue at që e magjepsi me nji shiqim.

Tue e kujtue gropën e errët të vorrit, tue e memdue shdukjen e përjetshme, e ndij se më vjen keq të vdes, e kuptoj se po më dhimset vetja. Por tue gjykue se rrojtja e eme pa Shpendin asht nji vdekje ma se mërzitse, ma shum e pëlqej vdekjen se sa rrojtjen. Në kohët e fundme shpesh e kam pamë n'andërr t'eme amë. Edhe dje mbrama e pashë. Ajo më muer n'grykë, më puthi, më shtrëngoi me dashuni të madhe dhe, tue më kapë për duer, më terhoq drejt nji lulishtes së bukur që thosh se ish e saja. A thue se me të vërtetë do të bashkohem me të në lulishtet e Parrizit? Kush e din. Vetëm dij se këto andrra janë shenjat lajmuese t'afrimit t'orës së fundme. Edhe un jam gati të nisexn ma.


24 Prill

Dje mbrama, aty kah ora dhetë mbas darke, isha vilanisë dhe nji kohë të gjatë nuk isha përmendë. Ma vonë isha jermue dhe kisha folë shum në kllapi tue e përmendë, shpesh e shpesh, emnnin e Shpendit t'em. Sot jam këputë fare. Nuk mundem as edhe me shkrue ma. Nuk jam e zoja për kurrgja ma veçse për të qamë e për të rrënkue vazhdimisht.

çova me e thirrë kushrinin t'em Hamitin që t'i a dorëzoj kët libër, ku kam shfry tue i qamë hallet e mija. Do t'i lutem që, mbassi t'a këndojë vetë, t'i a dorëzoje Shpendit me letrën dhe shamin që po i dërgoj si kujtimin e fundit të dashunis s'eme të pafat. Si prej Hamitit ashtu edhe prej Shpendit do të kërkoj që t'a mprojnë femnën Shqiptare. Tirana e ka zakon me i nusënue vajzat që vdesin të pamartueme. I mertisin dhe i stolisin si të jenë nuse për të shkue ke burri. Mbasandaj i qojnë me pikëllimin ma të madh dhe i përcjellin për në vorr. Ky zakon më pëlqen. Prandaj i thashë sot Hallë Halixhës që edhe mue të më përcjellin simbas atij zakoni, mbassi nuk u martova me hirin t'em dhe me at që dashunova. Ajo nuk m'u përgjijg. U zhgreh në vaj. S'mund të shkruej ma, se nji tallaz gjaku po më shpërthen nga goja dhe dhimbje të forta po ndij në krahënuer. Duket se janë rrenimet e fundit që ban sëmundja. Po të la o libër për jetë ma. Lamtumirë se po ndahem prej teje e prej jetës s'eme.


›Këtu mbarojnë shënimet e Dijes."


Letra që më shkruente përmbante këto fjalë:

I dashtuni Hamit,

Në fletorin që po të dorëzoj e kam shkrue shkurtazi, jetën t'eme. Mbassi t'a këndojsh epja Shpend Rrëfes bashkë me letrën dhe shamin e bardhë që po i dërgoj si shenjën e qefinit t'em. Nga përmbajtja e fletorit keni për t'a kuptue se sa shum vuen femna Shqiptare, se sa keq përdoret ajo e gjora dhe si asht ulë në shkallën e robneshës e të kafshës.

Prandaj kërkoj prej jush që të ndërmerrni nji lëvizje të gjanë për emansipimin e vërtetë të femnës Shqiptare dhe për naltësimin e nivelit të saj kultural, moral e sosial. Pres të më zotoheni se do t'a përmbushni dëshirin t'em të fundit që të vdes e shkujdesun dhe e qetë. Për ndryshe shpirti i em kurrë nuk do të prehet edhe sikur të mbahet, me pekulet ma të mëdha, në lulishtet e Parajsës. Shpirti i em i pakënaqun do t'ju duket juve n'andërr dhe do të kërkojë t'a përmbushni zotimin, do t'ju ndjeki kurdoherë dhe kudo, që t'a mbani premtimin. E çdo shkrojë ase f jalë e këtij libri do të jetë si nji grenzë për me i thumbue e kafshue ndërgjegjet t'ueja në rasë se nuk do të qëndroni në besë.

Thueji Shpendit se po vdes me emnin e tij në gojë dhe me mall të pashuem në zemër për te. Gjithashtu njoftoje se shamia që po i dërgoj asht ajo që kam mshimë lotët ditën që më martuen me kët tregtarin dhe m'a vranë zemrën.

Ty të falem nderit, Hamit, për ndihmat e mëdha që më ke dhanë gjatë jetës s'eme. Lus që të shpërblehesh me gëzime.

Po ju përshëndes për herën e fundme tue ju urue e bekue me të gjitha fuqit e mija, me të gjitha forcat e atij shpirti që asht tue u largue nga ky trup i dërmuem dhe i kalbun.

Kushrina e jote:Dija

Kur e mbarova librin së kënduemi, kishte nisë me zbardhë drita. Me gjith që gjatë leximit shpesh herë qava, bashkë me Dijen e shkretë, kur e mbarova prap m'u mbushën syt me lot. Nji copë herë, kujtoj mjaft të gjatë, mbeta i mposhtun nën pushtetin e mallëngjimit e të dhimjes dhe derdha lot. Nga pagjumësia dhe leximi i vazhdueshëm, isha lodhë aq shum, sa s'kisha fuqi me lëvizë. Balli më digjesh shum dhe krejt shtati më ishte drobitë. Edhe syt m'ishin turbullue dhe më qitshin xixa lodhjeje. E ndijsha nevojën urdhëruese për t'u prehë e qetsue. E vuna librin me nji anë dhe u shtrina për të flejtë, por nuk më lejshin mendimet. Si grenza të kuqe më msyejshin mendimet dhe më kafshojshin pamëshirshëm tue më shkaktue dhimbjë në zemër. Po, mendojsha për Dijen e ngratë. Dojsha të gjej se në ç'gjendje ndodhesh aso kohe, Tue gjykue se ajo pritte prej meje nji përgjigje zotuese, nisa me u shqetsue se mos vdes përpara se të jem takue me te. Prandaj' vendosa të nisem.

U çova, por pashë se nuk mundesha me i qëndrue udhtimit dhe besova se do të ngec në mes të rrugës. Dashë e pa dashë rashë rishtazi. Nji kohë të gjatë u përpusha në shtrat. Me zi më muer gjumi, të cilin e ndolla shumë. Bana nji gjumë shum të keq dhe me andrra shum të këqia. Edhe Dijen e pashë n'andërr. E pashë sikur më lutesh, me lot ndër sy, që t'u dilsha zot femnave, sidomos femnës Shqiptare. Shkurt gjumi që bana që nji kllapi e keqe.

Vonë u zgjova. Menjiherë u ngrita dhe nisa me u mveshë, pse ora kishte kapërcye dhetët. Tue u mveshë hyni mbrenda shërbëtori i hotelit dhe m'a dha këtë telegram që vinte prej t'atit të Dijes së mjerë.

Eja shpejt se të kërkon Dija."

Sulë Kërthiza

Punën, për të cilën kisha shkue atje, e lashë pa e krye dhe pa humbë kohë u nisa për Tiranë. Por të nesermen sosa, pse na u prish automobili në rrugë. Kur mbrrina në kryeqytet ajo kishte vdekë dhe ishte vorrue. Më njoftuen se më kishte kërkue shum dhe kishte porositë të më thonë se kërkonte t'i a përmbush dëshirin për shka m'ishte lutë. Shkova ke vorri i saj dhe, me lot ndër faqe, u betova se do t'a përmbush dëshirin e saj.
Në marrëveshtje me Shpendin, vendosa t'i shtyp shënimet e saj në formë libri që janë si shpërblim për të dhe si mësim për të tjerët.